208 8OXVOaUaUaVÕ <aWÕUÕP +XkXkXnda 9akÕa 7HVSLWL labilir. Dolayısıyla ICSID nezdinde yürütülen bir hukuki süreç çerçevesinde başvurulabilecek bir yöntem olan vakıa tespiti ile bir tahkim / uzlaşı ya da arabuluculuk sürecinden bağımsız olan vakıa tespiti arasında bir ayrım yapmamız gerekir. Aşağıda, ilk olarak ICSID nezdinde devam eden bir hukuki süreç çerçevesinde başvurulan vakıa tespitine değinilecek, sonrasında ICSID kurallarında zikredilen vakıa tespit yöntemi incelenecektir. Konvansiyon’da düzenlenmemiş bir kurum olan vakıa tespitine 1978’de ihdas edilen Ek Mekanizma Kuralları çerçevesinde yer verilmiştir. 2022 ICSID değişiklikleri çerçevesinde vakıa tespiti bir ek mekanizma kurumu olmaktan çıkartılmış; ayrı bir kurum olarak ihdas edilmiştir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından vakıa tespitinin ilk olarak, Ek Mekanizma Kurallarında düzenlenmiş olması nedeniyle, öncelikle Ek Mekanizma Kurallarının ihdas edilmesi ve bu kurallar içerisinde yer alan vakıa tespitinin konumu; daha sonrasında ise 2022 düzenlemesine göre vakıa tespitine yer verilecektir. Ek Mekanizma Kurallarının ihdas edilmesinden bu yana vakıa tespiti başvurusu pek olmamasına14 rağmen, 2022 değişikliklerinde etkinliğinin arttırılması amacıyla vakıa tespitine bağımsız kurallar bütünü olarak yer verilmiştir. I. VAKIA TESPİTİ A. GENEL OLARAK Vakıa tespiti, uyuşmazlığı çözmeye yönelik somut esasların tespitine yönelik bir inceleme faaliyetidir. Ek Mekanizma tahkimi ve uzlaşma süreçlerinden farklı olarak vakıa tespiti süreci, hukuki uyuşmazlıkları çözmekten ziyade hukuki uyuşmazlıkları önlemeye yöneliktir. Bu bakımdan vakıa tespiti, EMK’ya tabi tahkimden ve uzlaşma süreçlerinden ayrılır. Vakıa tespiti sonunda karar verilmez, sadece vakıa ile sınırlı olmak üzere tespitlere yer veren bir rapor hazırlanır. Bu raporda tavsiyelere yer verilmediği gibi, rapor da hüküm (award) niteliğinde değildir. Raporun etkisinin ne olacağı da tarafların iradesine bırakıl14 İhdas edilmesinden itibaren yaklaşık 30 senelik süre zarfında vakıa tespit yolu başvurusu hiç olmamıştır. Ucheora Onwuamaegbu, The Role of ADR in InvestorState Dispute Settlement: The ICSID Experience, 22 NEWS FROM ICSID, no. 2, 2005.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1