210 8OXVOaUaUaVÕ <aWÕUÕP +XkXkXnda 9akÕa 7HVSLWL Hakem veya uzlaşma heyetlerinin, delil tespiti, tanık dinletilmesi gibi usullerin yanı sıra Konvansiyon m. 43 çerçevesinde vakıaların tespiti amacıyla uzman görüşüne başvurmaları mümkündür. 18 Vakıa tespiti ICSID Konvansiyonunda açıkça yer almamaktır. Ancak bu durum, Konvansiyonda yer almayan ispat vasıtalarına başvurulamayacağı anlamına gelmez; nitekim ICSID hakem / uzlaşma heyetleri, ulusal hukukların veya resmî kurumların ispat kurallarıyla bağlı değildir. Bunun da ötesinde bir delilin ispat gücünün değerlendirilmesinde de tam bir yetkiye sahiptirler. Bu husus tahkim kuralları m. 36’da açıkça belirtilmiştir.19 Dolayısıyla Konvansiyon m. 43’te ifade edilen “gerekli gördüğü hallerde” tarafların belge sunmasını istemesi ya da re’sen başka yöntemlere başvurabilmesi, uyuşmazlık konusuyla sınırlı olarak maddi vakıaların tespit edilmesinde geniş yetkisinin bulunduğunu gösterir. Genelde masraf, tazminat, hasar hesabı için uzmana başvurulmakla birlikte, teknik bilgi gerektiren hususlarda vakıaların tespit edilebilmesi için uzmana başvurulması nadir rastlanan bir durumdur.20 Bu duruma örnek olarak verebileceğimiz Perenco Ecuador Limited v. Republic of Ecuador davasında hakem heyeti, karar verebilmek için belli bazı vakıaların tespitinin çok güç olduğu ve iki tarafın da sunduğu uzman görüşlerinin heyet nezdinde belli bir ikna gücüne ulaşamadığını; tarafların sunduğu uzman görüşlerinde çelişkiler ve boşluklar olduğunu ifade etmiştir. Uzman raporları arasındaki teknik farklılıklar ve uyumsuzluklar, birinin diğerine nazaran üstün tutulamaması gibi nedenlerle hakem heyeti, adil ve doğru bir karara varabilmek için vakıa tespitinde ek bir aşamaya gidilmesinin zorunlu olduğunu ifade etmiş ve kendi bağımsız çevre uzmanını, hakem heyetiyle birlikte çalışması ve hakem 18 Hiroko Yamamoto, Shreya Ramesh, et al., “Lessons from Perenco: Tribunal-Appointed Experts and Avoiding Double Recovery”, in Meg Kinnear and Campbell McLachlan (eds), ICSID Review – Foreign Investment Law Journal, (© The Author(s); Oxford University Press 2020, Volume 35 Issue 3) pp. 459- 467 19 ICSID Arbitration Rules (2022), https://icsid.worldbank.org/rules-regulations/ convention/arbitration-rules/chapter-v-evidence, E.T: 24.11.2022. 2022 düzenlemesinden önce de benzer kurala rastlamak mümkündür. Bknz: Rules of Procedure for Arbiration Proceedings (Arbitration Rules) m. 34/ (1) International Centre for Settlement of Investment Disputes :: (worldbank.org). E.T: 24.11.2022. 20 Schreuer, age, s. 940; Hiroko Yamamoto, Shreya Ramesh, et al., “Lessons from Perenco: Tribunal-Appointed Experts and Avoiding Double Recovery”, in Meg Kinnear and Campbell McLachlan (eds), ICSID Review – Foreign Investment Law Journal, (© The Author(s); Oxford University Press 2020, Volume 35 Issue 3) pp. 459 – 467.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1