217 7BB 'HUJLVL ,şÕO (*(0(1 '(0ø5 lafların önlenmesi imkânı getirilmiştir. Bu şekilde yapılan incelemeler ve raporların daha sonra tahkim, uzlaşma veya arabuluculukta kullanılması ya da bu süreçler sırasında da vakıa tespitine başvurulması mümkün hale getirilmiştir. Konvansiyon tarafı olup olmamasına bakılmaksızın her bir devlet ya da bölgesel entegrasyon birlikleri ve diğer âkit devlet vatandaşı kişiler vakıa tespit kurallarına başvurmayı kararlaştırabilirler. 4. Vakıa Tespit Kurallarının Uygulama Alanı Taslaklarda Ek Mekanizma Kuralları kapsamında düşünülen vakıa tespit süreci için getirilmiş ve sonradan kaldırılmış olan bir kural, vakıa tespit başvurusunun açıkça EMK m. 2’nin uygulama alanı dışında olmamasıydı. Buna göre tarafların; (i) bir tarafın devlet ya da bölgesel entegrasyon birliği; diğer tarafın da diğer devlet vatandaşı olduğunu (ratione personae); (ii) vakıa tespitine rıza gösterdiklerini (ratione voluntatis) ve (iii) vakıa tespitinin yatırıma ilişkin olduğunu ortaya koymak zorundaydılar.37 Bu da, Ek Mekanizma Tahkimi ve Uzlaşma süreçlerindeki kısıtlayıcı yetki şartlarının vakıa tespiti süreçlerinde uygulanmayacağı; vakıa tespit yönteminin kendine has yetki kuralları olduğu ve diğer yöntemlerden tamamen bağımsız olduğu anlamına gelmektedir.38 Vakıa Tespit Kurallarında ve Ek Mekanizma Kurallarında “Merkezin yetkisi” ifadesi kullanılmamıştır; mahiyet itibariyle farklı olmakla birlikte vakıa tespit sürecine başvurma ve başvurunun Genel Sekreterlik tarafından kabul edilmesi için belli şartların gerçekleşmiş olması gerekir. Konvansiyon m. 25 ve EMK m. 2’de olduğu gibi, Vakıa Tespit Kurallarında da Merkezin yetkili olup olmadığını konu bakımından yetki, kişi bakımından yetki ve rıza şartları bakımından inceleyeceğiz. a. Konu Bakımından Yetki 1978 Ek Mekanizma Kuralları kapsamındaki vakıa tespit sürecinde konu bakımından yetkiye dair bir şart yer almamakla birlikte, yeni vakıa tespit kurallarına göre inceleme yapılması ve rapor hazır37 Proposals for Amendment of the ICSID Rules — Working Paper Volume 3 ICSID Secretariat August 2, 2018 Amendments_Vol_Three.pdf (afslaw.com), E.T: 25.11.2022, s. 722. 38 Working Paper 3, Vol. 1, s. 532.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1