218 8OXVOaUaUaVÕ <aWÕUÕP +XkXkXnda 9akÕa 7HVSLWL lanması istenen hususların yatırıma ilişkin olması şartı getirilmiştir.39 Vakıa Tespit Kuralları m. 2’de yer alan vakıa tespit süreçlerinin “yatırıma ilişkin olması” şartının, Konvansiyon m. 25’te yer alan “doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanma” ve EMK (2022) m. 2/(1)’de yer alan “yatırımdan kaynaklanma” şartından daha farklı olduğunu görüyoruz. Vakıa Tespit Kurallarında yatırımla ihtilaf arasındaki nedensellik bağı bakımından daha zayıf bir ilişki yeterli görülmüştür. Bu durumda Merkez’in, vakıaların yatırıma ilişkin olduğunu tespit etmesi başvurunun kabul edilmesi için yeterli olacaktır. Vakıa tespitine ilişkin konu bakımından yetki şartı getirilmesinin, uygulama alanının daraltılması anlamına geldiği ve bunun da Merkez’in vakıa tespit yöntemini yaygınlaştırma amacıyla bağdaşmadığı; EMK (1978) m. 2’de vakıa tespiti için yazılı olmayan bir şartın, yeni vakıa tespiti kurallarında yer almasının yetkide bir kısıtlama anlamına geldiği düşünülebilir. EMK (1978) m. 2 kapsamında bir tahkim ya da uzlaşma sürecinin başlatılabilmesi için kişi bakımından yetki şartının gerçekleşmediği 40 ve dolayısıyla Konvansiyon’a tabi bir tahkim sürecinin yürütülemediği hallerde a fıkrasında “doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanma” şartı; b fıkrasında ise “doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanmama” hali ifade edilmiştir. Bu hallerde bile Ek Mekanizma tahkimi ve uzlaşmasının yürütülebilmesi için ihtilafın 39 Proposals for Amendment of the ICSID Rules — Working Paper Volume 3 ICSID Secretariat August 2, 2018 WP1_Amendments_Vol_3_WP-updated-9.17.18.pdf (worldbank.org); E.T: 25.11.2022, s. 429. 40 Ek Mekanizma kuralları (1978) m. 2/a ve b fıkralarında aslında çok ilginç bir durum göze çarpmaktadır. Merkez’in yetkisinin hangi hallerde tesis edileceğine ilişkin a ve b fıkraları şu şekildedir: (a) uyuşmazlığın devlet tarafının ya da kişinin tabi olduğu devletin âkit devlet olmaması şartıyla Merkez’in yetkisi dahilinde olmayan bir yatırımdan doğrudan doğruya kaynaklanan hukuki ihtilafların çözümü için uzlaşma ve tahkim süreçleri; (b) uyuşmazlığın devlet tarafının ya da kişinin tabi olduğu devletin âkit devlet olması şartıyla uyuşmazlığın doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanmaması nedeniyle Merkez’in yetkisi dahilinde olmayan hukuki ihtilaflar için yürütülen uzlaşma ve tahkim süreçleri. Taraflarla ilgili şarta bakıldığında iki fıkrada da devlet tarafının ya da kişinin tabi olduğu devletin âkit devlet olması, diğerinin de âkit devlet olmaması gerekmektedir. Dolayısıyla iki fıkrada da kişi bakımdan yetkiye ilişkin aynı şart farklı şekillerde ifade edilmiştir. O zaman Ek Mekanizma Kurallarına göre yürütülen tahkimde a. fıkrasında uyuşmazlığın “doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanması” b. fıkrasında ise “doğrudan doğruya yatırımdan kaynaklanmaması” halleri söz konusudur. Ancak bu halde de ihtilafın yatırımdan kaynaklanması şart olup yatırımdan “doğrudan doğruya” kaynaklanma noktasında bir eksiklik vardır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1