293 7BB 'HUJLVL 0XKaPPHW g=(.(6 (IH ',5(1ø6$ İlk görünüş ispatı, Kara Avrupası hukuk sistemine daha çok Anglo-Amerikan hukuk sisteminin etkisiyle girmiş bir kavramdır.59 İlk görünüş ispatının esası, nitelikli (kuvvetli) bir emare ispatına dayanmaktadır. İlk görünüş ispatında, emare ispatından farklı olarak, olayların tipik akışı, ilk bakışta belirli bir kanaat oluşmasına imkân tanımaktadır. Hâkim, genel hayat tecrübesi kurallarına, işin mutad cereyanına ve mantık kurallarına uygun olarak ve serbest takdir gereğince, somut bir olaydaki vakıayı ispat edilmiş olarak kabul eder. İlk görünüş ispatı, hayat tecrübelerine, özellikle de tipik hayat akışına göre, bir vakıa iddiasının ancak öyle gerçekleşmiş olabileceğini ve ilk göründüğü şeklinin kabulünü esas alır. İlk görünüş ispatı, tecrübe kurallarına dayandırılan tipik hayat olayının unsurlarının bulunmasından hareketle, somut olayda da aynı ispat sonucuna doğrudan ulaşılması gerektiği kabulüne dayanmaktadır. İlk görünüş ispatı, yüksek tecrübe kurallarının varlığını gerektirir. Örneğin, (X) mahâllesinde toplamda yüz binadan sadece beş tanesi meydana gelen depremde yıkılmıştır. Bu beş binanın tamamı müteahhit (M) tarafından inşa edilmiştir. Söz konusu mahâllede başka bir zayiat yaşanmamıştır. Bu durumda yıkılan binalardan örnek alınamadığı için (örneğin, enkaz kaldırılmıştır) binaların imar mevzuatına uygun şekilde yapılıp yapılamadığı incelenememiş olsa bile, aynı zemin üzerindeki diğer hiçbir binada herhangi bir yıkılma ve zayiat söz konusu olmadığı hâlde (M)’nin yaptığı (A) apartmanının yıkılması ve ayrıca sadece (M) tarafından yapılan binaların yıkılması, binaların depreme dayanıklı olmadığı ve deprem mevzuatına uygun şekilde inşa edilmediği yönünde çok kuvvetli bir emare teşkil eder. Talepte bulunan davacı, mahâlledeki diğer binaların sağlam olduğunu, kendisinin oturduğu (A) apartmanının yıkıldığını ve ayrıca yine (M) tarafından yapılan diğer tüm binaların da yıkıldığını ortaya koyarak ilk görünüş ispatı yoluyla imar mevzuatına aykırılığı ispat edebilir. Bu sebeple, davacı o vakıayı doğrudan ispat edemiyorsa yan, komşu vakıalarla, yani dolaylı ispat üzerinden ispat mümkündür. Şüphesiz bu dolaylı ispat faaliyetine karşı diğer tarafın da kendisi aksini ispat edebilir. Nitekim bu durum kanunda, karine ispatına karşı, diğer tarafın da aksini ispat faaliyetini gerçekleştirmesi mümkündür 59 Başözen, s. 20 vd.; Umar, s. 585-586; Tanrıver, s. 853-854.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1