195 TBB Dergisi 2023 (166) Selin ÖZDEN MERHACI edebiyat eseri olarak korunması1 kabul edilmiştir. Korumanın türü oldukça erken dönemlerde benimsenmiş olmakla birlikte2, korumanın kapsamının ve eser sahibinin haklarına getirilen istisnaların halen tartışıldığı görülmektedir. Bu tartışmalardan önemli olduğunu değerlendirdiğimiz bir tanesi de bilgisayar programının makinenin anlayacağı dil olan nesne kodundan, kaynak koduna çevrilmesinin hangi hallerde hukuka uygun olduğudur. Programcılar Java, C veya Pyhton ve bunun gibi programlama dillerini kullanarak yazdıkları talimatlarla program geliştirirler. Bu insan yazımı talimatlar dizisi kaynak kodu3 (source code) olarak adlandırılır. Daha sonra programcı, derleyici4 (compiler) kullanarak, kaynak kodunu bilgisayarlar tarafından okunabilen nesne koduna (object code) çevirir. Nesne kodu; “programlama dillerinden herhangi biri ile düzenlenmiş programın, merkezi işlemci tarafından anlaşılabilmesi için derleyici tarafından makine koduna dönüştürülmüş halidir”.5 Bunun tam tersi ise yabancı literatürde “decompilation” olarak ifade bulan işlem olup tersine mühendislik (reverse engineering), ayrıştırma (decompilation), dağıtma veya çözme (dissambly) gibi ifadelerle Türk dilinde karşılığını bulmaktadır.6 Buna karşılık bu çalışmada, FSEK’de yer alan “kod formlarının çeviri1 Bilgisayar programlarının telif hakkından yararlanmasının bazı olumsuz sonuçlar doğuracağı da ifade edilmektedir. Konuya ilişkin bkz.: N. Ayşe Odman, Fikri Mülkiyet Hukuku ve Rekabet Hukukunun Teknolojik Yeniliklerin Teşvikindeki Rolü, Ankara, Seçkin, 2002, s. 183-185. 2 Bilgisayar programlarının fikri mülkiyet hukukunun diğer alanlarında korunmasına karşılaştırmalı bir bakış için bkz.: Selin Özden, Karşılaştırmalı Hukukta Bilgisayar Programlarının Korunması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007. 3 Kaynak kodu ve nesne kodu terimleri İngilizcede “Source Code” ve “Object Code” olarak geçmektedir. “Object Code”; “Objektif Kod” (bkz. Mustafa Topaloğlu, Bilgisayar Programları Üzerindeki Haklar ve Bu Hakların Korunması, Türkiye Bilişim Vakfı, İstanbul 1997, s. 25), “Amaç Kodu” (bkz. Arslan Kaya, “Bilgisayar Programlarının Şahsen Kullanmaya Mahsus Olarak Çoğaltılması Mümkün müdür?” Prof. Dr. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, Beta, İstanbul 2000, s. 432) veya “Nesne Kodu” olarak (bkz. Serhat Kaypakoğlu, Bilgisayar Programlarının Hukuki Korunması, İpekçi, İzmir 1997, s. 22) dilimize çevrilmiştir. Bu çalışmada “Nesne Kodu” teriminin kullanılması uygun görülmüştür. 4 Derleyici yani “compiler” bir programlama dilini makine diline çeviren programdır; Douglas Dowining/Michael A. Covington /Melodie Mauldin Covington, Açıklamalı Bilgisayar ve Internet Terimleri Sözlüğü, çev. Boğaç Erkan, Kerem Karaerkek, Levent Keskin, Murat Songür, 5. Baskı, Hacettepe TAŞ, Ankara 1999, s. 114. 5 Dowining/Covington/Covington, s. 374’den aynen. 6 Bkz.: Mustafa Ateş, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması, Seçkin, Ankara 2003, s. 395.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1