232 AnDyDsDO øONeOer ,úÕ÷ÕnGD <DSDy =eNk TeNnRORMiOeri AYuNDWOÕN BD÷ODPÕnGD Bir De÷erOenGirPe gerekli olduğu not edilmelidir.40 Yine, hukuk devleti ilkesinin hayata geçirilebilmesi için kişilerin yalnızca hak özneleri olarak tanınması da yeterli değildir. Aynı zamanda, işlevsel hak arama araçları ve yöntemleri sunulmalıdır. Hukuk devletinin, hak arama özgürlüğü, savunma hakkı, adil yargılanma hakkı ve ayrımcılık yasağı gibi birtakım hak ve ilkelerle bir bütün olarak ele alınması da bundandır41. Bir hakkın tanınmasını anlamlı kılan, olası ihlallere karşı onun aynı zamanda yargısal bir güvenceye kavuşturulmuş olmasıdır.42 Bu nedenle, hak arama özgürlüğü pozitif hukukta tanınan diğer hakların da ön şartı ve şekli güvencesi niteliğindedir.43 Adil yargılanma hakkı da öncelikle hak arama özgürlüğünün gerçekleşebilmesi ve etkili biçimde kullanılabilmesi için büyük öneme sahiptir44. Öyle ki, işlevsel hak arama araçlarının tanınabilmesi ve güvenceye alınabilmesi ancak hukuk devletinin esaslı unsuru olan adil yargılanma hakkının tanınması ve gerçekleştirilmesiyle mümkündür.45 Adil yargılanma hakkı, yargılama öncesinde, yargılama sırasında ve yargılama sonrasında karşılanması gereken haklar ve ilkeleri barındırır. Bu anlamda, tüm bu aşamalara ilişkin yöntemsel ilkeleri belirleyerek, nesnel bir yargılama sonucunda adil bir karara varmayı güvence altına alır ve böylece hukuk devletinin temel unsurunu oluşturur.46 40 Gülriz Uygur, “Adalet ve Hukuk Devleti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 3, 2004, s. 30. Şekli adalet ve hukuk devleti ilişkisi için ayrıca bkz. John Rawls, A Theory of Justice, Harvard University Press, Cambridge 1994, s. 235. 41 Deniz Polat Akgün, “Adil Yargılanma Hakkı ve Hukuk Devleti Işığında “Şiddete Uğramış Kadın Sendromu” Üzerine Bir İnceleme, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 1, 2022, s. 155. 42 İbrahim Kaboğlu, Özgürlükler Hukuku I: İnsan Hakları Genel Kuramına Giriş, İmge Kitabevi, 7. b., Ankara 2013, s. 127. 43 Kaboğlu, s. 144. Türk Anayasa Mahkemesi’ne göre de hak arama özgürlüğü; hakka işlerlik ve önem kazandıran, insanlık yaşamında yadsınamaz bir yeri olan ve toplumsal barışı güçlendiren bir dayanaktır ve adaleti bulma, hakkı olanı elde etme ve haksızlığı giderme uğraşının da uygar bir yöntemidir. Bkz. AYMK, E. 1991/2, K. 1991/30, k.t. 19.9.1991, RG. 16.09.1992, S. 21347. 44 Polat Akgün, s. 155. 45 Bkz. Tom Bingham, The Rule of Law, Penguin Books, London 2011, s. 90. Anayasa Mahkemesi’nin aynı yöndeki kararları için bkz. AYMK, E. 1992/8, K. 1992/39, k.t. 16.06.1992; E. 2004/25, K. 2008/42, k.t. 17.01.2008; Nevruz Bozkurt Başvurusu, No: 2013/664, 17.09.2013, para. 32. 46 Bkz. Sibel İnceoğlu, Adil Yargılanma Hakkı: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4, Avrupa Konseyi Yayını, Ankara 2018, s. 1. Adil yargılanma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinde ve 1982 Anayasası’nın 36. maddesinde güvenceye alınmıştır. Sözleşme’ye göre, yargıla-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1