249 TBB Dergisi 2023 (166) 0uKDPPeW (Pin (5D(0Lø insanları barışa yönelten duygular da vardır.20 Ölümden korkmak ve hayatı rahat yaşayabilmek arzusu insanların barışmasını sağlayabilir. Barış, aklın sunduğu şartlar olan doğa yasaları ile sağlanabilir. 2.1. Doğa Yasaları Hobbes’a göre hak ve yasa, ayrı kavramlardır. “HAK, yapmak veya yapmamak özgürlüğünden oluşur; YASA ise, bunlardan birini tespit ve ilzam eder.”21 Yani yasa, yapıp yapmama özgürlüğünü, hakkı belirleyerek yükümlülük oluşturur. Bu ayrımdan hareketle doğal hak ve doğa yasasını şöyle tanımlar: Yazarların genellikle jus naturale dedikleri DOĞAL HAK, kendi doğasını, yani kendi hayatını korumak için kendi gücünü dilediği gibi kullanmak ve kendi muhakemesi ve aklı ile, bu amaca ulaşmaya yönelik en uygun yöntem olarak kabul ettiği her şeyi yapmak özgürlüğüdür. (…) DOĞA YASASI, lex naturalis, akılla bulunan ve insanın kendi hayatı için zararlı veya hayatını koruma yollarını azaltıcı olan şeyleri yapmasını yasaklayan veya insanın hayatını en iyi şekilde koruyabileceğini düşündüğü bir ilke veya genel kuraldır.22 Doğal hak, insana kendisini korumak için mutlak özgürlük verirken; doğa yasası, insanın kendisini korumasını engelleyecek şeyleri yapmasını yasaklar. Ebedi olan doğa yasaları, yalnızca gayret gerektiren, uyulması kolay yasalardır. “Bu yasaların bilimi, gerçek ve tek ahlak felsefesidir. Çünkü ahlak felsefesi, insanların konuşmalarında ve toplumlarında, neyin iyi neyin kötü olduğunun biliminden başka bir şey değildir.”23 İyi ve kötünün değerlendirilmesi kişisel zevklere tabi olduğu için mutlak değildir. Mutlak olmama sorunu ahlak felsefesi ile çözülerek doğa yasalarına doktrin oluşturulur. Hobbes, sınırlı sayı (numerus clausus) ilkesine tabi olmamakla birlikte on dokuz adet doğa yasasını açıklar. Leviathan’ın değerlendirme ve sonuç kısmında 20 Bkz. Hobbes, Leviathan, s. 103. 21 Hobbes, Leviathan, s. 104. 22 Hobbes, Leviathan, ss. 103, 104. 23 Hobbes, Leviathan, s. 124.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1