258 TKRPDs +REEes¶un LeYÕDWKDn¶GD 6unGu÷u DR÷D <DsDODrÕnÕn 6iyDseW )eOseIesi ,úÕ÷ÕnGD dir; yani, neyin adil olduğunun belirlenmesi işidir.”52 Sözleşmeye taraf olanların ahdin ifasını yerine getirmesi mübadelede adaleti oluşturur. Sözleşmeye taraf olmayan ama taraf olanların güvendiği hakem, adil olanın ne olduğunu belirleyerek bölüşümde adaleti gerçekleştirir. Bu ise on birinci doğa yasası olan hakkaniyet kavramına işaret eder. IV. Minnettarlık: “Bir başkasından salt iyilik amacıyla bir fayda elde etmiş olan bir kişi, o faydayı sağlayanın, iyi niyetinden pişmanlık duymaması için gayret etmelidir.”53 Adalet kavramı içerisinde ahdin ifa edilmesi gerekliliğini barındırırken; minnettarlık, iyilik olarak bağışı gerektirir. Bağışta bulunanın pişman olmaması için bağıştan fayda elde eden kişi minnettarlığını sunmalıdır. “Bağış gönüllü olduğu için ve bütün gönüllü eylemlerin amacı insanın kendi iyiliği olduğu için, insanlar kendi iyiliklerinin gerçekleşmeyeceğini gördükleri takdirde, hayırseverlik veya itimat ve dolayısıyla karşılıklı yardım; ve insanlar arasında uyum olmayacaktır”54 İnsanlar arasında uyumun olmaması ise savaş halinden çıkılamayacağı anlamına gelir. Hobbes’a göre bu tutum ile, barışı aramak ve izlemek olan temel doğa yasasının ihlal edilmesi nankörlüktür.55 Çünkü temel doğa yasasının ardından hakların devredilmesi ile yapılan toplum sözleşmesi, devletin kurulmasına zemin oluşturur. Savaş halinin devam ettirmek ise doğa durumunda bulunmayı sürdürmektir. V. Karşılıklı Uyum veya Nezaket: “Herkes diğer insanlarla uyumlu olmaya çalışmalıdır.”56 İnsanlar, zorunlulukla gereksindiği şeyleri elde etmekten öte başkalarının gereksinimlerini de elde etmeye çalışırsa barışı aramak ve izlemek olan temel doğa yasasını tekrar ihlal etmiş olur. VI. Affetmek: “Geleceği dikkate alarak, bir kişi pişman olup af dileyenlerin geçmişteki suçlarını affetmelidir.”57 Hobbes’a göre geleceği dikkate almak ve pişman olmak affedilmenin koşullarıdır. Geleceği düşünmeyip, pişman olmayan ve bu nedenle düşmanlığını sürdüreni affetmek, korkudandır. 52 Hobbes, Leviathan, ss. 118, 119. 53 Hobbes, Leviathan, s. 119. 54 Hobbes, Leviathan, s. 119. 55 Bkz. Hobbes, Leviathan, s. 119. 56 Hobbes, Leviathan, s. 119. 57 Hobbes, Leviathan, s. 120.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1