262 TKRPDs +REEes¶un LeYÕDWKDn¶GD 6unGu÷u DR÷D <DsDODrÕnÕn 6iyDseW )eOseIesi ,úÕ÷ÕnGD bilmek için olgu sorunu olması ve başka delilin olmaması koşullarını belirtmektedir. Buna göre eylemin yasaya uygun olup olmadığı anlamındaki hak sorununda tanığa gerek görülmez. Eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğinin başka bir delille ispatı mümkün değilse tanığa güvenilir. XX. Otoriteyi Korumak: “Herkes, gücü yettiği ölçüde, onu barış zamanında koruyan otoriteyi savaş zamanında korumakla doğal olarak yükümlüdür.”74 Doğal durumdaki savaş halinden çıkmak için aklın sunduğu barış şartlarını izleyen insanlar toplum sözleşmesi ile kurulmasına zemin hazırladıkları otoritenin devamlılığını sağlamalılar. Otoritenin olmaması, savaş halinin hâkim olduğu doğal duruma dönüş ile sonuçlanır. Hobbes, açıkladığı tüm doğa yasalarının anlaşılmasını sağlayacak özet niteliğinde olan şu kadim kuralı sunar: Kendine yapılmasını istemeyeceğin şeyi başkasını yapma (quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris). Bu, insana, doğa yasalarını öğrenmek için, başka insanların eylemlerini kendininkiler ile tartarken onlar fazla ağır görünüyorsa, onları öteki kefeye kendininkileri de onların yerine koymasını ve kendi duygularının ve öz-sevgisinin tartıya hiçbir şey eklememesine dikkat etmesini gösterir. Böylece bu doğa yasalarından hiçbiri onun gözünde akla aykırı görünmeyecektir.75 Kişinin eylemleri arasına, kendi duygusu ve öz-sevgisi katılarak değerlendirilen (aklın barış şartları olan) doğa yasaları anlaşılamayacaklardır. Bu nedenle kendisine yapılmasını istemeyeceği eylemin başkasına da yapılmaması gerekliliğini karşılıklı değerlendirebilen kişi, aklı ile kadim kuralın özetlediği doğa yasalarına ulaşır. SONUÇ Konuşarak düşüncelerini ileten insan, bu icadı ile diğer canlılardan ayrılır ve düşüncelerini paylaşıp, sosyal toplulukların kurulmasını sağlar. Henüz siyasal topluluğun kurulmamış olması nedeniyle doğa durumunda bulunan insanların düzenli ve barış içinde bir hayatı 74 Hobbes, Leviathan, s. 516. 75 Hobbes, Leviathan, ss. 123, 124.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1