219 TBB Dergisi 2023 (167) Zeynep Sümeyra DEVECİ B. Velayetin Değiştirilmesi Kavramı Evlilik birliği devam ettiği sürece velayet hakkı eşler tarafından birlikte kullanılmakla birlikte TMK m. 182 gereğince, boşanma veya ayrılığa karar verilmesi halinde, hâkim tarafından velayetin anne veya babadan hangisine ait olacağı yönünde karar verilmesi gerekir. Çocuğun velayeti hususunda verilen bu karar nihai olmayıp durum ve şartların değişmesi halinde değiştirilebilir.9 Zira velayet hakkının kullanılması bakımından çocuğun yararının korunması esas olduğundan, kanun tarafından hâkime çocuğun yararının korunması için gerekli önlemleri alma yetkisi tanınmıştır.10 TMK m. 346 gereğince “Çocuğun menfaati ve gelişmesi tehlikeye düştüğü takdirde, ana ve baba duruma çare bulamaz veya buna güçleri yetmezse hâkim, çocuğun korunması için uygun önlemleri alır”. Anne veya babanın yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya diğer başka sebeplerle velayetin eşlerden birinden alınarak diğerine verilmesi amacıyla yapılan yargılama da bu kapsamda alınacak koruyucu önlemler arasında yer almaktadır.11 Yine TMK’da boşanmaya ilişkin hükümler arasında düzenleme alanı bulan m. 183 gereğince “Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, re’sen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır”. Söz konusu kanunî düzenlemeler kapsamında gerçekleştirilen, velayetin eşlerden birinden alınarak diğerine verilmesine ilişkin bu yargılama, uygulama ve öğretide velayetin değiştirilmesi yargılaması olarak adlandırılmaktadır.12 Velayetin değiştirilmesi, TMK m. 348’de düzenleme alanı bulan velayetin kaldırılmasından farklıdır. Kanunda yer alan belirli sebeplerin gerçekleşmesi halinde hâkim, velayetin anne ve babadan kaldırılarak çocuğa bir vasi atanmasına karar verebilir. Velayetin değiştirilmesinde 9 Tekinay, s. 289; Köprülü/Kaneti, s. 199; Dural/Öğüz/Gümüş, s. 147. 10 Dural/Öğüz/Gümüş, s. 375. 11 Tekinay, s. 515; Caner Taşatan, “Velayetin Değiştirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 1, 2022, s. 389. 12 Öğretide bir kısım yazarlar ve Yargıtay kararlarında “velayetin değiştirilmesi davası” ifadesi de kullanılmakla birlikte, velayetin eşlerden birinden alınarak diğerine verilmesine ilişkin yargılama HMK’da çekişmesiz yargı işleri arasında düzenlenmiş olduğundan, dava ifadesinin kullanılması doğru değildir. Bu sebeple çalışmamızda kanunî düzenlemelere de uygun olarak “velayetin değiştirilmesi yargılaması” ifadesi esas alınacak ve bu yargılamaya uygun kavram ve kurumlar kullanılacaktır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1