307 TBB Dergisi 2023 (167) Burcu DEĞİRMENCİOĞLU devletler, salt insan haklarına saygı duymak, müdahale etmemek, kullanılmasını engellememekle yetinmeyecek, artık insan haklarının korunmasını, kullanılmasını, ifade edilen hak ve özgürlüklerden “yararlanılmasının sağlanması” için olumlu edimlerde bulunma, “gerekli”, “makul”, “uygun”, “etkili” ve “erişilebilir” tüm önlemleri alma sorumluluğu altına girmektedir.61 AİHS 1. maddesinde belirtilen insan haklarına saygı yükümlülüğü temel alınarak AİHM içtihatlarıyla ortaya konulan pozitif yükümlülük doktrini, Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa’nın 5. maddesinde devletin temel amaç ve görevlerini düzenleyen “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır” hükmüne dayandırılmıştır.62 AYM, sonuçlandırdığı bini aşkın bireysel başvuru kararında,63 Anayasa’nın ilgili maddeleri gereği devletin temel hak ve hürriyetleri korunması ve bu haklardan yararlanılmasının sağlanması noktasında “pozitif yükümlülüğü”nün bulunduğunu, bunu yerine getirmek için pozitif tedbirler alınması gerektiğini ifade etmiştir.64 6284 sayılı Kanun gereği yaşanan hak ihlalleri için Mahkeme, pozitif yükümlülük denetimi yaparak, adil yargılanma hakkı bağlamında gerekçeli karar hakkı ve masumiyet karinesi, özel ve aile hayatına saygı hakkı, maddi ve manevi varlığın korunması hakkı, şeref ve itibarın korunması hakkı ile yaşam hakkı temelinde önemli ihlal kararlarına imza atmıştır. Yayınları, Konya, 2013, s.54; Burcu Değirmencioğlu, “Klasik Egemenlik Anlayışında Bir Kırılma: “Pozitif Yükümlülük Doktrini” ve Türkiye’ye Yansıması. İnsan Hakları Yıllığı, 29, 2022, s.88. 61 Burcu Değirmencioğlu, Westphalian Modelden Bugüne Egemenliğin Dönüşümü Bağlamında Yeni Dünya Düzeninin İnşası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022, ss.257258. 62 Değirmencioğlu, 2022, Klasik Egemenlik Anlayışında Bir Kırılma: “Pozitif Yükümlülük Doktrini” ve Türkiye’ye Yansıması, s.88 63 Anayasa Mahkemesi Kararlar Bilgi Bankası. https://www.anayasa.gov.tr/tr/kararlar-bilgi-bankasi/, Erişim Tarihi: 17.12.2022. 64 Değirmencioğlu, 2022, Klasik Egemenlik Anlayışında Bir Kırılma: “Pozitif Yükümlülük Doktrini” ve Türkiye’ye Yansıması, s.88.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1