354 Siber Uzayda Ticaret ve Lex Mercatoria berspace. The trends and prominent sources affecting the scope of lex mercatoria in the governance of the Internet by states and selfregulatory arrangements are presented and remarkable practices are included. Thus, the possibility of arriving at supranational principles is examined. Keywords: Internet, Lex Mercatoria, Sources of Law, Netethics, Transparency, ODR, ICANN 1. GİRİŞ İnternet’te yürütülen ticari faaliyetlerin düzenlenmesinde lex mercatoria’nın içeriğinin ne olacağı sorusuna çeşitli cevaplar verilegelmiş cyberlexcontractus, lexinternetica, cyberlexmercatoria, lex electronica ve lex informatica1 kavramları türetilmiştir. Kimi müellif lex mercatorianın tek bir hukuk dalı olmadığını, lex maritima, lex electronica, lex petrolea, lex constructionis gibi çeşitli sektörleri düzenleyen hukukların bütünü olduğunu ileri sürmektedir.2 Lex mercatoria’nın klasik bağlamda tanımlanmasında bile güçlük yaşandığı düşünülürse3 halen gelişmekte olan, unsurlarının ne olduğunu4 ve yaşamımıza etkilerinin nereye varacağını tam olarak bilemediğimiz, ancak salt sanal ortam olarak nitelendirmenin yetersiz kalacağı İnternet’e ilişkin lex mercotorianın tanımını 1 Lex electronica ve lex informatica, ticaret yollarından sadece interneti değil veri bazlı tüm araçlar açısından düzenlemede bulunmakta, elektronik ortamda yapılan ticaretin kuralları ve genel ilkeleri toplamını ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Kavramların lex mercatoria gibi gelişip kanunlar ihtilafının yerini alacak kapsamda olmamakla birlikte evrensel uygulama vaad ettiği savunulmaktadır. Lex mercatoria gibi sadece profesyonellerin ekonomik ilişkilerini düzenlemekte kalmayıp, kültür, değerler ve özgürlükleri de düzenlediğine ilişkin bkz. Arnold Vahrenwald, Out-of-court dispute settlement systems for e-commerce, Part IV: Arbitration, (İtalya: 2000), sh 181. Dünya çapındaki bu ağın literatürümüze dayattığı kavramları ulusallaştırmanın kimi yerde yapaylık arz etmesi ve arzu edilen şeffaflık ve uluslar üstü sistem oluşturma eğilimine ters düşmesi sebebiyle çoğunlukla kavramların genel kullanımlarına bağlı kalınmaya çalışılmıştır. 2 Bütünün parçalarının kendi kültürlerini oluşturup kendine özgü yorumlar geliştirdiğine ilişkin görüş için bkz. Fabrizio Marrella, Christopher S. Yoo, “Is Open Source Software the New Lex Mercatoria?”, Virginia Journal of International Law [2006], C. 47, S. 4, sh. 822. 3 Arzu, Oğuz, Lex Mercatoria, Ankara, Yetkin, 2004, sh. 35 vd. 4 İnternet üzerinde işlenen terör suçuna ilişkin yargılamayı yürüten İngiliz Yüksek Mahkeme yargıçı Openshaw 59 yaşında iken, “[s]orun şu ki, dili anlamıyorum, web sitesininin ne olduğunu anlamıyorum.” şeklinde samimiyetle demeç vermek suretiyle hakim ve hakem heyetlerinin sistemi kavrayıp ihtiyaçlarını gözetebilmeleri için sistemin aktörlerinin desteğinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Reuters’in rapor ettiği haber için bkz. https://www.reuters.com/ article/uk-security-britain-internet-idUKL1667622520070516 (SET: 25.04.2023).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1