356 Siber Uzayda Ticaret ve Lex Mercatoria şe geçerek devletlerin ticari yargılama yetkisini tekeline alması, tacirlerin iş usullerinde değişikliklere sebep olmakla birlikte lex mercatoria ulusal mevzuatın içine dercedilmeye çalışılmıştır.8 Bunun yanında pazar güçü olan şirketler kendi hukuklarını oluşturmaya başlamışlardır. Mal tedarikininin ve sözleşmelerin küreselleşmesi büyük oranda şirketlerin etkisiyle olmuştur. Böylece lex mercatoria teriminin yeniden tanımlanması gerekmiştir.9 Bu gelişmeler devletin tepeden kural indirmesini tersine çevirerek ticari kuralların uluslararası hukuki rejimi değiştirmesi yoluyla tümevarımcı bir yaklaşımın benimsenmesine yol açmıştır. Yirminci yüzyılda yeniden keşfedilen lex mercatoria tabandan (kuruluşların uygulamaları) yukarı (devlet tarafından tanınma) hareketiyle uygulama bulmuştur. Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu tarafından girişilen küresel uyumlaştırma çalışmaları “ölü mektup” olarak adlandırılmıştır. Buna karşın Uluslararası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce: ICC) bizzat ticari ilişkileri dikkate alarak ulusal komiteleri ve çalışma grupları ile büyük başarılar sağlamıştır: Uniform Customs and Practice for Documentary Credits ortaya çıkmıştır.10 Uluslararası ticaret, ortaçağda olduğu gibi bilişim çağında da ivme kazanmıştır. İnternetin ticarileşmesi ve yaygınlaşmasıyla uluslararası ilişki ve etkileşimleri yönetecek hukukun belirlenmesindeki güçlükler, ticaret hukukunun uluslararası bağlamda çalışmalara duyduğu ihtiyacı artırmıştır.11 İnternet, başlarda yönetimi üzerine yazılı hukuk kuralları, anlaşmalar olmadan ortak uygulamalar, ticari örf ve adet ile 8 B. Goldman, Lex Mercatoria: Lecture, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1983, sh. 4. Önceden Ortaçağ lex mercatoriasında olduğu gibi teamüllerin ticari sözleşmelere dercedilmesi model kanunlar ve rehberler ile olmuştur. Uluslararası Ticaret Odası (ICC) bu konuda yıllardır çalışmaktadır. Zaman içinde resmileşen ve kurumsallaşan ilkeler iç hukukun bir parçası olmakta veya çok taraflı anlaşmalar olarak kabul edilmektedir. 9 Ibid sh 5. Günümüzde lex mercatorianın bir çok dalı bulunmaktadır: uluslararası kamu hukuku, uluslararası kuruluş kuralları, teammül ve uygulamalar, standart sözleşmeler, tahkim hükümleri. Ole Lando, “The Lex mercatoria in International Arbitration”, International and Comparative Law Quarterly [1985], C. 34, sh. 747. 10 Peter Drahos, John Braithwaite, “Global Business Regulation”, The Journal of Political Philosophy [2001], C. 9, S. 1, sh. 111. 11 Berger’e göre lex mercatoria’yı etkileyen ekonomik ve jeopolitik unsurlar yanında İnternet’in kullanımındaki artışın göz önünde bulundurulması gerekir . Klaus Peter Berger, “The New Law Merchant And The Global Market: A 21st Century View of Transnational Commercial Law”, International Arbitration Law Review [2000], C. 3, S. 4, sh. 97.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1