358 Siber Uzayda Ticaret ve Lex Mercatoria lerin de görece mütevazi bütçeleri ile seri olarak uluslararası arenaya açılmalarına olanak tanımaktadır. 3. ŞEFFAFLIK BEKLENTİSİ Kimi müellife göre lex mercatorianın kendisi bir nevi tüccar topluluğunun öz-denetim (self-regulation) düzenlemesidir 16 ve devlete bağlı üst denetim mekanizması ile birlikte var olmaması tehlike arz eder. İnternetin bundan etkilenen insanların düzenlemesine bırakmak yoğun İnternet toplumuna biçilmiş kaftanı sağlayacak olmasına karşın ticaret topluluklarının şeffaflıktan ve hukuki kesinlikten yoksun uygulamalarına sebep olabilecektir.17 Devlet, özünde vaad ettiği güven ortamını sağlamak için en azından öz-denetim (self-regulation) düzenlemesinin kuruluşuna ve tüm saha aktörlerinin menfaati temsil edilerek uygulanmasına ilişkin standartları belirlemek durumundadır.18 hange), elektronik posta veya diğer karşılaştırılabilir online sistemler üzerinden alıcının sipariş verdiği veya bir satışın fiyatı ve koşullarının müzakere edildiği ürün ve hizmetlerin satışı”; Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat: “İnternet veya diğer bilgisayarlı ağlarla (online iletişim) gerçekleştirilen elektronik işlemler aracılığıyla işletmeler, hanehalkları, bireyler veya özel kurumlar arasında ürün veya hizmetlerin satılması veya alınması”; 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun: “Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet” olarak tanımlamıştır. Murat Deliçay, Perakende E-Ticaretin Yükselişi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Stratejive Bütçe Başkanlığı, Yayın no: 19, 2021, sh. 5. 16 Dommering’e göre, öz-denetim düzenleme devlet tarafından müdahaleler yapılmasını önlemek için bir çabadır, bir nevi sektör üyelerinin aralarında yaptıkları bir sözleşmedir. Egbert Dommering, “Regulating technology: code is not law”, Coding Regulation: Essays on the Normative Role of Information Technology, Hague, T.M.C. Asser Press, 2006, sh. 7. 17 Craig’e göre lex mercatoria e-ticaret için avantajdan çok dezavantajı olan bir yöntemdir. E-ticaret için henüz Avrupa Adalet Divanı’na tekabül edecek farklı uygulamaları engelleyen bir kurumun olmaması, sistemi şeffaflık ve yasal belirlikten yoksun hale getirmiştir. İçeriğinin ne olduğundan emin olmasa bile bir kural tacire uygulanacaktır. Öncelikle Avrupa Adalet Divanı örnek alınarak uluslararası yetkili uyumlaştırıcı bir mahkeme kurulmalı ve ilk karar ulus mahkemelerine bırakılmalıdır. Bkz. William J. Craig, “Hague Conference on E-Commerce Law Introductory and Background Issues”, E-Commerce Conference, 26-27 Ekim 2004 Hague. Sistemin şeffaflık ihtiyacına yönelik mevzuat çalışmaları özellikle Avrupa Birliği’nde ivme kazanmış, 2022 tarihli Dijital Hizmetler Kanunu (DSA: Digital Services Act) ve Dijital Piyaslar Kanunu (DMA: Digital Markets Act) kabul edilmiştir. 18 Patrikios’un sınır ötesi, dinamik e-ticaret kurallarının ve çevrimiçi hakemlerce uyuşmazlık çözüm yollarının katılımcıları tarafından oluşturulmasının makul olup olmadığına ilişkin irdelemesi için bkz. Antonis Patrikios, “Resolution of Cross-border E-business Disputes by Arbitration Tribunals on the Basis of Trans-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1