362 Siber Uzayda Ticaret ve Lex Mercatoria 4. KAYNAKLARA BAKIŞ Siber uzayda tacirlerin ilişkilerini düzenleyen kuralların görece geleneksel ticarete uygulanan kurallardan bağımsız olmasının gerekliliği tartışılmakla birlikte insan faktörünün halen baskın olduğu yerde insanın ticari geçmişinin tamamen dışlanamayacağına dikkat edilmelidir. Pek tabii yapay zekanın göstereceği gelişim ticaretin tanımlanması ve kaynaklarının gözden geçirilmesinde şu an tasavvur edemediğimiz farklılıklar doğurabilir. Ancak bu öngörülemez bir yoldur, bu sebeple çalışmada mevcut düzenlemeler üzerinde gelişen siber uzay tacirlerini ilgilendiren kaynaklara yer verilmiştir. 4.1. Ticari Teamül Kimi müellife göre “Teamülün en güçlü göstergesi ilim adamı tarafından veya devlet tarafından yayımlanmış olmasıdır.”27 Birleşmiş Milletlerin tavsiye kararları veya birleşmiş milletlerin uluslararası hukuk komisyonu raporları mahkeme kararları üzerinde etkili olabilmektedir. Teamül hukukuna etkinlik kazandırma çabası ulusların farklılaşan anlayışları göz önünde bulundurulduğunda dezavantaj olarak görülmektedir; aynen ortaçağ ticaretinde olduğu gibi. Bu modern uluslararası uygulamalar, aynı ortaçağ ticaret hukukunda olduğu gibi, gelişmekte olan siber uzay hukukuna önce uluslararası bilgisayar ağları arasındaki ilişkilere mevcut kurallar uygulanacak; ikincil olarak siber uzaya has gelenek gelişecektir. Uluslararası hukukun gelişim süreci göz önünde bulundurulduğunda böylece gelişen ve geniş uygulama Jurisdiction in Cyberspace: A Comparative Perspective”, Computer and Telecommunications Law Review [2007], C. 13, S. 8, sh. 245 vd. Aksi yönde Akipek ve Dardağan, sağlayacağı bu kolaylığa karşılık, lex mercatoria kurallarının sanal ortamda uygulanması bazı sakıncaları da beraberinde getireceğini savunmaktadır, buna göre lex mercatoria ‘nın sanal ortamda yaygınlaşması, büyük ölçüde bu ortamda bağlantı kuranların hepsini kapsamına alabilecek şekilde düzenleme getiren sözleşmelerin yapılmasını gerektirecektir; tarafların güçlerinde denklik olmadığı durumlarda sözleşmenin daha güçlü tarafınca hazırlanmış hükümlerden zarar görmeleri olasılığının daha büyük olacağı görüşündedir. Bütün hukuk dallarında olduğu gibi, milletlerarası özel hukuk alanında da, zayıf tarafın korunması bir öncelik teşkil etmektedir. Bu nedenle, lex mercatoria’nm sanal ortamdaki uygulanırlığı tahlil edilirken, zayıf tarafın korunması hususu da öncelikle dikkate alınmalıdır. Şebnem Akipek, Esra Dardağan, “Sanal Ortamda Gerçekleşen Telif Hakkı İhlâllerine Uygulanacak Hukuk”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi [2001], C.50 S.3, sh. 135. 27 Mark W. Janis, An Introduction to International Law, Little Brown, Aspen Publishers, 2003, sh. 32.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1