372 Siber Uzayda Ticaret ve Lex Mercatoria laştırıldığında seri, az masraflı, çevrimiçi yapılan işlemlerin ihtiyaçlarına göre tasarlanmış ODR süreçlerinin ticari ilişkilerin tercihi olması yönünde gerçekçi öngörüler bulunmaktadır.58 Âma-teklif (blind offer), çok değişkenli çözüm optimizasyonu programı, güven markası projeleri, kredi kartı geri ödeme mekanizması gibi akıllı ağlar ve yazılımlar ile geliştirdiği başarılı uygulamalar mevcuttur. 59 5. ULUSLARÜSTÜ SİBER UZAY HUKUKU İHTİYACI ““Sınırları olmayan bir ortam egemenlik politikalarıyla bir arada nasıl var olabilir?”; “...[u]luslarüstü bir düzen egemenlik sınırları ile nasıl başa çıkabilir?” soruları en az Kutlu Roma İmparatorluğu kadar eskidir”60 saptaması güncelliğini halen korumaktadır.61 Ortaçağda uluslararası ticarette güveni sağlamak amacıyla ortak hukuk kurallarına ihtiyaç duyulmuştur, böylece farklı sistemlerden gelen tacirler için kendisine yabancı hukukun yarattığı belirsizlik ve zorluğun aşılabileceğine ilişkin düşünce kabul görmüştür.62 Gelenek ve uygulamalar zamanla yerel egemenliklerden bağımsızlaşmış, farklı kültürlerden gelen tacirler için adil zemin sunan lex mercatoria teşkil etmiştir.63 Günümüzde ise benzer yapılanma ile İnternet, küresel kural58 Toledo Universitesi Hukuk Fakültesi’nin 2006 yılında ODR’ye evrensel bakış açısı getirmek amacıyla düzenlediği sempozyumun videoları için bkz http:// law.utoledo.edu/ODR/index.htm. Metaverse kullanıcılarına ODR süreçlerinin sunacağı imkanlara ilişkin öngörüler için bkz. Mayu Watanabe, Colin Rule, “ODR in Metaverse”, International Journal of Online Dispute Resolution [2022], C. 9, S. 1, sh. 29-31. 59 ODR usulüne ilişkin öneriler için bkz. Jasna Arsic, “International Commercial Arbitration on the Internet: Has the Future Come Too Early?”, Journal of International Arbitration [1997], C. 14, S. Eylül, sh. 209. 60 J. Sommer, “Against Cyberlaw”, Berkeley Technology Law Journal [2000], C. 15, sh. 1189. 61 Günümüzün egemen güçleri tarafından ilgili hususta benimsenen farklı politikalara ilişkin inceleme için bkz. Kieron O’Hara, Wendy Hall, Four Internets: The Geopolitics of Digital Governance. Ayrıca bkz. dipnot 14. 62 Tam da bu sebeple lex mercatoria’nın fikri haklar alanına düzen getirdiği görüşü için bkz. Veysel Başpınar, Doğan Kocabey, İnternette Fikri Hakların Korunması, Ankara, Yetkin Yayınları, 2007, sh. 263; Peter Drahos, John Braithwaite, “Global Business Regulation”, The Journal of Political Philosophy [2001] C. 9, S. 1, sh. 125. 63 Joel R. Reidenberg, “Lex Informatica: The Formulation of Information Policy Rules Through Technology”, Texas Law Review [1998], C. 76, S. 3, sh. 552. AT&T Ağ Hizmetleri ve Fordham Universitesi sponsorluğunda yürütülen araştırma sürecinde hazırlanmış olan bu makalede, uluslar tarafından yapılacak düzenlemelerin uyumsuz olacağı ileri sürülmekte; vatandaş, tacirler ve hükümetler tarafından
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1