390 Normatif İsnat ve Hukuki Muhakeme: Bir Yargı Kararının Analizi rak belirler. A priori formlar, süjenin sadece uzam ve zaman içindeki şeyleri bilebilmesi anlamına gelir. Formlar, her süjenin duyularına yakalanan verilerin zihnin bir köşesine birbirinden kopuk bir şekilde yığılmasının önüne geçmektedir. Kant bu formların, değişik ve tekil duyu verilerini birbirine bağladığını düşünür.15 Anlama yetisi, kavramlar oluşturan ve kavramlardan yargılara ulaşan bir diğer a priori öğedir. Salt aklın anlama yetisinin kavramları ve yasaları, dış dünyadaki olan biteni veya nesneleri bağlantılar kurarak bilmemizi sağlar. İki farklı algı verisini birleştiren, subjektif bir yargıyı genelleştiren anlama yetisinin kavram ve kategorileridir. Öznenin dış dünyadan edindiği verilerin belirli bir düzen içinde kavranmasını sağlayan zihindeki kategorilerdir.16 Sözgelimi, ‘atmosfere giren bir gök taşı düşer’ önermesini nesnel bir bilgi hâline getiren, süjedeki a priori kavram, yasa ve kategorilerdir. Öte yandan Kant’a göre aklın, nihai düşünme sınırına ulaştığında, algı dünyasını aşan ve deneyim alanında yer almayan şeylere dair sorular sormakta ısrarcı bir yanı da vardır.17 “Aşkınsal Diyalektik” bölümünde Kant, Platon’un idealarına atıfla, aklın ötesini düşünme mantığını; “aşkınsal idealar”la açıklar.18 İdealar, “koşullara bağlı olmayan”a dönük bir akıl yürütmenin a priori temelidir. Aklın idealarının, deneyim alanında bir nesnesi yoktur; “deneyim bilgisini salt koşullar bütünlüğü” olarak görür. İdealar, “tüm koşulların koşulsuz bireşimli birliğidir” ve aklın “kendi doğasında” yer alır. “Koşullara bağlı şeyleri bilen” süje, “hiçbir koşula bağlı olmayan bir şeyin ideasına” da sahiptir. Örneğin süje, “evren” ideasına sahiptir, fakat bu idea’ya dayanarak evrene dair bilgi elde edemez.19 2. Normatif Hukukun Aşkınsallığı: Temel Norm Kelsen, General Theory of Law and State (1949) kitabına yazdığı “Ek”te,20 herhangi bir pozitif hukuk düzeninin nihai dayanağı ve “varsayımsal 15 Heimsoeth, s. 78. 16 Allen W. Wood, Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Dost Yayınları, Ankara 2009, ss. 79-81; Heimsoeth, s. 83. 17 Kant, s. 590; (Türkçesi s. 308), [A642, B670]. 18 Kant, s. 395; (Türkçesi s. 183), [B370]. 19 Heimsoeth, s. 100; Kant, s. 606; (Türkçesi s. 318), [A671, B699]. 20 Kelsen, “Natural Law Doctrine and Legal Positivism”, ss. 390 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1