396 Normatif İsnat ve Hukuki Muhakeme: Bir Yargı Kararının Analizi Fact ile iuris arasındaki ayrım esastır, fakat yukarıda bahsedildiği gibi, bilişin nesnesi normların deneyim alanındaki somut nesnelerle a priori ilişkilerini akıldan çıkarmamak koşuluyla. Şimdi yanıt aramamız gereken soru şudur: Zihnimizdeki anlam formu (veya kategorisi/ ideası) olarak normların nesnel geçerliliğini nasıl kanıtlarız? Kant’ın aşkınsal çıkarımından biliyoruz ki hukuki bilişin nesnesi iuris’in veya normların genel ve zorunlu geçerliliği, empirik olgularla kanıtlanamaz. Kant’ın ifadesiyle, “talih” ve “yazgı” gibi kavramlar da “hak” kavramı gibi deneyim yoluyla edinilmiş değildir. Öyle olsaydı, bu kavramlar ya da normlar, olguyla ilgili olur ve empirik çıkarımla kanıtlanabilirdi. Hâlbuki hukuki bilişin nesnesi normların, sözgelimi; ‘işverenin haklı nedenle fesih hakkı’na ilişkin normun nesnel geçerliliği, (1) ‘işveren X’in, işçi Y’yi hırsızlık fiili nedeniyle işten çıkarmasına’ ilişkin “maddi olay”ın veya (2) normun kendisini vazeden “eylemin” realitesine (Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu) istinaden kanıtlanamaz. Kant’ın aşkınsal çıkarımı bize, hukuki bilişin nesnelerinin (iuris) ‘geçerliliğinin’, deneyim alanında ilişkili oldukları somut nesnelerin; fact’lerin ‘gerçekliğinden’ çıkarsanamayacağını gösterir. Hukuki muhakemeyi empirik çıkarımdan ayırt eden yegâne ölçüt, olması gereken anlamın (normatifliğin) aşkınsallığıdır. Bilişin nesnesi normların duyular dünyasındaki somut nesnelerle -pozitif hukuk yasaları ve maddi olaylar- a priori ilişkisinden söz etmiştik. Normatif muhakeme, hukuki bilişin nesnesi iuris’in (“anlam” olarak norm) realitedeki iuris (vazedilmiş yasa olarak hukuk normları) ve fact’lerle (maddi olay) a priori ilişkisini deyimler.45 “Aşkınsallık” bilişteki nesnelerle (normlar) realitedeki nesneleri (pozitif hukuk yasaları ve maddi olaylar) zorunlu olarak birbirine bağlayan muhakemenin bir niteliğidir ki Kelsen terminolojisinde bunun karşılığı “normatif isnattır.”46 Normatif 45 Pavlakos’a göre Kelsen, fact’i iki anlamda kullanmaktadır: İlki, doğal fenomenlerdir. Doğal fenomenler, “kasıtlı eylem” bağlamında ortaya çıkar. Sözgelimi “iradi fiiller ve bu fiillerin ifadeleri” doğal olgulardır. İkincisi, sosyal olgulardır. Sosyal olgular “resmi görevlilerin yaptıkları ve söyledikleridir.” (George Pavlakos, “Kelsenian Imputation and the Explanation of Legal Norms”, Journal for Constitutional Theory and Philosophy of Law (Revus), Vol. 37, 2019, (pp. 47-55), s. 49, dipnot 4). 46 Paulson& Paulson, “Sunuş”, s. 183; Peter Langford and Ian Bryan, “Hans Kelsen’s Concept of Normative Imputation”, Ratio Juris, Vol. 26/1, March 2013, (pp. 85110).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1