397 TBB Dergisi 2023 (167) Rabia SAĞLAM hukuki muhakemenin Kantçı aşkınsal çıkarımla özdeşliğini savunmuyorum elbette. İddiam, normatif muhakemenin, tam da bu Kantçı aşkınsallıktan mülhem a priori temel norm varsayımı nedeniyle, salt fenomenlerin bilgisine, örneğin maddi olayların gerçekliğine indirgenemeyeceğidir. Yargıçların normatif isnatla çıkarsadıkları ‘olması gereken anlam’, hukuki bilişin nesnesiyle anlamlı bir bütün oluşturmalıdır. Aksi her durum, “maddi olayları nedenler ve sonuçlar şeklindeki maddi olaylarla bağlantılandıran”47 bir doğa yasasını ve olayını gerekçelendirmek anlamına gelir ki hukuki muhakeme açısından bu, bir mantık hatasıdır.48 İkinci bölümde, yargıcın ‘olması gereken anlamı’ empirik olgulara indirgeyerek nedensellik kategorisiyle muhakeme etmesinin hukuki geçersizliği tartışılacaktır. 4. Normatif İsnat Kelsen, “Nedensellik ve İsnadiyet” (Causality and Imputation-1950) makalesinde, Saf Hukuk Kuramı’nda temellendirdiği bir dizi ayrımı yeniden gözden geçirir. Nedensellik doğa bilimlerine, isnat normatif sosyal bilimlere ait bir biliş kategorisi veya bilimsel araştırma ilkesidir. Hukukun normatifliği, norm (önerme) ile olay (gerçeklik) arasında nedensellik ilişkisine dayanmayan, farklı bir tür ilişkisellik kurmaktır. Farklı tür ilişkiselliğe Kelsen’in “normatif isnat” adını verdiğinden yukarıda söz edildi. Kelsen, hukuki bilişin uzam ve zamandaki somut nesnelerini bilişi ile doğa bilimlerinin nesnelerini bilişi arasındaki ayrımı isnat kategorisiyle açıklar. Doğa bilimlerinin iki maddi olay arasında nedensellik ilişkisi kurarak (empirik çıkarım) yargıda bulunduğunu biliyoruz. Örneğin bir bilim insanının ifade ettiği, ‘su belirli koşullar altında 100 derece ısıyla kaynar’ betimsel önermesi ya da ‘suyun belirli koşullar altında 100 derece ısıyla kaynadığına’ ilişkin doğa yasası, ‘suyun kaynaması’ ile ‘ısının derecesi’ arasındaki bağıntıyı nedensellik kategorisiyle kurmaktadır. Hâliyle doğa biliminin önermelerine ve yasalarına dair bildiğimiz doğrular, zincirleme neden-sonuç dizgeleridir. Peki, sosyal bilimlerde değişen nedir? Kelsen’e göre bazı sosyal bilim disiplinlerinin araştırma konularına bakıldığında, değişen pek bir şey yoktur. Sosyoloji, psi47 Kelsen, Saf Hukuk Kuramı, s. 10. 48 Doğallık safsatası (naturalistic fallacy): Olanı olması gerektiği gibi düşünmek.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1