94 1876 Kanun-ı Esasî’de Yapılan 1914 Tarihli İkinci Değişiklik: Amacı, Meclis Görüşmeleri ve Fesih Yetkisi Bakımından Sonuçları Kanun-ı Esasî’nin Değiştirilmesi Önerisinin Heyet-i Âyan’da Görüşülmesi ve Kabul Edilmesi Kanun-ı Esasî değişikliğinin Heyet-i Mebusan’da kabul edilmesinin ardından Heyet-i Âyan’a gönderilmiştir. Ancak tam bu sıralarda Arnavutluk’ta başlayan isyan sonrası Sait Paşa Hükûmeti 15.07.1912 tarihinde, Heyet-i Mebusan’da 4’e karşı 192 oyla güvenoyu almasına rağmen Sadrazamlıktan istifa etmiştir. Sait Paşa istifa edince Kanun-ı Esasî değişikliği de Heyet-i Âyan tarafından görüşülememiştir.70 Sait Paşa’nın istifası sonrası Kanun-ı Esasî değişikliği 25.05.1914 tarihinde Heyet-i Âyan’da görüşülmeye başlanmış ve teklif üzerinde hiçbir değişiklik yapılmadan kabul edilmiştir. Bu şekilde Kanun-ı Esasî’nin 7, 35. ve 43. maddeleri değiştirilmiş ve 73. maddesi kaldırılmıştır.71 Heyet-i Mebusan’ın feshine ilişkin Anayasa değişikliğinin Meclislerin gündemine gelmesi ve kabul edilmesi bu şekilde gerçekleşmiştir. Aşağıda, bu bilgilerden hareketle, Anayasa’nın ilk hâli ve 1909 değişikliği yönünden 7, 35 ve 43. maddeler ile mülga 73. maddenin içeriği her bir madde açısından yine ayrı ayrı değerlendirilecektir. Kanun-ı Esasî’nin Değiştirilmesinin Fesih Yetkisi Bakımından Değerlendirilmesi Kanun-ı Esasî’nin 7. maddesinde Padişahın görev ve yetkileri sayılmaktadır. Bu görev ve yetkiler arasında Meclis-i Umumi’nin toplantıya çağrılması ve tatil edilmesi ile Heyet-i Mebusan’ın üyelerinin yeniden seçilmesi kaydıyla Heyet-i Mebusan fesih hakkı da bulunmaktadır. 1909 yılında yapılan değişiklikte 7. maddede Padişahın sahip olduğu haklar saklı tutulmuş, hatta arttırılmış ancak kendisi bunları doğrudan kullanamaz hâle gelmiştir. Padişah kendisine verilmiş gibi görünen yetkileri ancak Sadrazam ve ilgili bakanın girişim ve imzasıyla kullanabilecektir.72 Aşağıda açıklanacak olan ikinci Anayasa değişikliği süreci sonrasında ise 7. madde ikinci değişiklik ile şu şekilde düzenlenmiştir:73 “...otuz beşinci madde mucibince Heyeti Mebusanın ledeliktiza feshi ve müddeti teciliye ve tatiliyenin mecmuu müddeti ictimaiyei seneviyenin nı70 Gazel, s. 87-88. 71 Gazel, s. 92. 72 Tanör, s.193. 73 Gözübüyük, s. 31.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1