105 TBB Dergisi 2023 (168) Abdülkadir ÖZDEMİR sile dönüşümünün hesaplanması farklı seçim sistemleriyle mümkün olmaktadır. Bu sistemler çoğunluk sistemi ve nispi temsil sistemidir. Hem çoğunluk hem de nispi temsil sisteminin bazı özelliklerini içeren sistemler ise karma sistemlerdir.1 Dünyada uygulanan seçim sistemlerinin tamamı çoğunluk sistemi ve nispi temsil sisteminin farklı türevleriyle çeşitlenmektedir. Örneğin gerek çoğunluk gerekse nispi temsil sistemlerinde kimi ülkelerde temsil hakkı kazanabilmek için seçim barajları uygulanırken, kimi ülkelerde seçim barajlarının uygulanmadığını görebilmek mümkündür. Türkiye’nin genel seçim tarihine bakıldığında 1923-1960 yılları arasında çoğunluk sistemi; 1961 seçimlerinden 2023 seçimlerine kadar nispi temsil sisteminin farklı türevlerinin uygulandığı görülmektedir. Nispi temsil sisteminin farklı türevleri 1965, 1969, 1973, 1977 yıllarında yapılan milletvekilliği seçimlerinde seçim barajı olmadan uygulanmışken; bu dört seçim haricindeki tüm genel seçimlerde seçim barajlı nispi temsil sistemleri kullanılmıştır.2 1961 genel seçimlerinde seçim çevresi barajlı D’hondt sistemi, 1983 genel seçimlerinde hem ülke genelinde hem seçim çevrelerinde seçim barajının uygulandığı çift barajlı D’hondt sistemi, 1987 ve 1991 genel seçimlerinde çift barajlı D’hondt + kontenjan sistemi, 1995 genel seçimleri ve sonrasında ise ülke barajlı D’hondt sistemi uygulanmıştır.3 Seçim sistemleri, sistemin uygulandığı ülkenin siyasal sistemini birçok yönüyle etkilemektedir.4 Siyasi partilerin ittifak kurma isteği veya ittifak kurmaya mecbur kalması seçim sistemlerinin siyasi partiler üzerindeki etkilerinden sadece biridir. Siyasi partiler, sistemin dezavantajlı yönlerini bertaraf etmek veya daha fazla milletvekilliği kazanabilmek amacıyla ittifaklar kurabilmekte veya bir ittifaka dahil olabilmektedirler. Seçim ittifakları Türkiye’ye özgü bir uygulama olmayıp, Dünyanın farklı ülkelerinde de seçim ittifakı uygulamalarını 1 Hikmet Sami Türk, “Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.117, 2015, s. 420. 2 Mehmet Öznur Alkan, “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri”, Anayasa Yargısı, S. 22, C. 1, 2006, s. 152. 3 Çağrı Çolak, “Seçim İttifakı Sisteminin 2018 Milletvekilliği Genel Seçimlerine Etkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 15, S. 2, 2020, s. 721. 4 Ali Akyıldız, “Demokrasinin Sayılarla Sınavı: Seçim Sistemleri”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 127. Ergun Özbudun, “Seçim Sistemleri ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 44, S. 1, 1995, s. 521.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1