298 Yargı Kolunu Değiştiren Görevsizlik Kararlarında Hükmedilen Vekâlet Ücretinin Mahkemeye Erişim Hakkı Bağlamında İncelenmesi rar verildikten sonra hâkimin uyuşmazlığın çözümüne devam edip etmemesine göre belirlenmektedir. Hâkimin yargılamaya devam etmeyip uyuşmazlıktan elini çekmesi sonucunu doğuran kararlar nihai kararlardır. Nihai kararı veren hâkim, davada ileri sürülen talep hakkında son bir karar vermekte, uyuşmazlığı “usul” veya “esas” bakımından sonuçlandıracak bir irade açıklamaktadır.30 Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere mahkemeler tarafından verilen her nihai karar hüküm niteliğinde olmayıp31 kararın hüküm olarak kabul edilebilmesi için uyuşmazlığın esasına ilişkin bir nihai karar olması gerekmektedir. Dolayısı ile nihai olsa bile uyuşmazlığın esasına değil de usulüne ilişkin bir kararın da hüküm olarak kabul edilmesi mümkün değildir.32 Kaplan’a göre de “Mahkemeler, önüne gelen uyuşmazlığı inceleyip bir karar vermek zorundadır. Bunu yaparken çeşitli kararlar verirler. Bunlardan bir kısmı, mahkemenin uyuşmazlıktan el çekmesi sonucunu doğurur. Bunlara, nihai kararlar denmektedir. Bunlar davanın esasına ilişkin olabileceği gibi görev, yetki, süre gibi usulü konulara ilişkin de olabilir. (...) Mahkeme, usule veya esasa ilişkin bir nihai kararla davayı sona erdirir. Yargılama sonunda uyuşmazlığın esası hakkında verilen nihai karar, hükümdür”.33 Davaya bakmakta olan bir mahkemenin önündeki uyuşmazlığı çözümleyebilmesi için o uyuşmazlığın esasına girmesi gerektiğine göre; uyuşmazlığın esasına gir(e)meyen bir mahkemenin o dava hakkında hüküm verebilmesi de mümkün değildir. Bir davanın hangi mahkemenin veya hangi yargı kolunun görev alanına girdiğine dair inceleme esasa ilişkin değil usule ilişkin bir incelemedir. Usule ilişkin bu inceleme “ilk inceleme” olarak adlandırılmakta ve davanın esasına ancak bu inceleme aşamasında herhangi bir hukuka aykırılığın tespit edilmediği durumda geçilebilmektedir. Bundan dolayı, adli yargı 30 Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/Muhammet Özekes, Medeni Usul Hukuku, Oniki Levha, 2022, İstanbul, s.436. 31 Baki Kuru, Burak Aydın, Medeni Usul Hukuku, Yetkin, 2021, Ankara, s.347. 32 Kuru ve Aydın (s.349-351), nihai kararların “hükümler (esasa ilişkin nihai kararlar)”, “usule ilişkin nihai kararlar” ve “davanın konusuz kalması halinde verilen nihai kararlar” olmak üzere üçe ayrıldığını ifade etmektedir. Tutumlu da bir davanın esası dışındaki (usuli nitelikteki) sorunları çözün, talepleri karşılayan kararlar için hüküm teriminin kullanılmasının uygun olmadığını ifade etmektedir. Mehmet Akif Tutumlu, Hukuk Yargılamasında Hüküm ve Gerekçeli Karar, Seçkin, 2017, Ankara, s.17. 33 Gürsel Kaplan, İdari Yargılama Hukuku, Ekin, 2016, Bursa, s.422.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1