362 Angloamerikan ve Kıta Avrupası Hukuk Sistemlerinde Aşırı Yararlanma: Dürüstlük Kuralı Üzerinden Bir Bakış the development of the rule of good faith, the application of the rule in the two legal systems is comparatively analyzed. Then, institutions of unconscionability and lesion originating from the rule of good faith are studied in the same method. Finally, these two similar concepts and the rule of good faith are evaluated in comparison with court decisions. This article aims to close the gap in Turkish scientific resources, which are quite lacking in this field, using a comparative approach to good faith, lesion and unconscionability on two different systems. Our article also mentions about how these rules in the two systems affect the economic life. Keywords: Good faith, Unconscionability, Anglo-American Law, Comparative Law, Contract Law GİRİŞ - DÜRÜSTLÜK KURALI VE ETKİLERİ Dürüstlük kuralı, modern hukuk sistemlerinin birçoğunda karşımıza çıkan, hukuki ilişkinin taraflarına objektif bir davranış yükümlülüğü yükleyen genel bir prensiptir. Ancak, dürüstlük kuralının geniş odağı ve Angloamerikan ve Kıta Avrupası sistemlerinde farklı anlaşılması nedeniyle dürüstlük kuralı için evrensel kapsamda kesin sınırlarla bir tanım yapılmaktan kaçınılmaktadır.1 Dürüstlük kuralı, Roma döneminde Ius Civile’deki boşlukları dolduran ve kanunları günün şartlarına uyarlayan Ius Praetorium’larla doğmuştur. Bu noktada, günümüzde dürüstlük kuralının daha adil kararların ortaya çıkmasını sağlamak açısından sürdürdüğü işlevin, kuralın Roma hukukunda ilk ortaya çıktığı dönemle paralel olduğu söylenebilir.2 Kıta Avrupası hukukunda dürüstlük kuralı, genel görüşe göre bir kimseden, namuslu, dürüst ve makul bir insan olarak beklenen davranışı ifade eder. Bir davranışın bu nitelikte olup olmadığı toplumda egemen olan ölçütlere göre belirlenir. Dürüstlük kuralının etkisi sadece Kıta Avrupası ile de sınırlı kalmamıştır. Başta İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere Angloamerikan sisteminde de dürüstlük kuralına başvurulur. Bu sistemlerdeki dürüstlük kuralının içeriği de genel olarak Kıta Avrupası ile paraleldir. Ancak en önemli nokta kuralın bağlayıcılığında ortaya çıkar zira, İngiltere’de dürüstlük kuralı tarafların iradesine bağlıyken, ABD’de dürüstlük kuralı emredicidir.3 1 Daniele Bertolini, “Toward a Framework to Define the Outer Boundaries of Good Faith in Contractual Performance”, Alberta Law Review, C. 58, S. 3, s. 573-620. 2 Talya Şans Uçaryılmaz, Bona Fides (Dürüstlük Kuralı), İstanbul, Yetkin Kitapevi, 2019, s. 108-110 3 Alisyair Calvert/Jameela Bond/Madelana M. Houlihan, “Good Faith in English
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1