371 TBB Dergisi 2023 (168) M. Eymen KURT - Barış Can TUNA - Mert ÇUKADAR den makul seviyede bekleyebilecekleri sorumlulukları garanti altına almak olduğu söylenebilir.30 Sonuç olarak, ABD Hukukunda dürüstlük kuralı İngiltere’dekinin aksine istisnai değil emredici bir kuraldır, başta tarafların birbirlerine karşı fırsatçı davranışlarını engellemeye ve tarafların borçlarının ifası için birbirlerinden bekledikleri makul güveni korumaya hizmet eder. Bu açıdan bakıldığında, Amerikan kanun koyucusunu dürüstlük kuralına bu kadar kapsamlı ve aynı zamanda emredici olarak düzenlemeye iten kaygıların, Kıta Avrupası’ndaki kanun koyucularla oldukça benzediği söylenebilir. Zira, her iki tarafta da kuralın etkileri tamamıyla aynı olmasa da özellikle sözleşme hukukunda benzer şekilde ortaya çıkmaktadır. II. AŞIRI YARARLANMA VE DÜRÜSTLÜK KURALI 1. Aşırı Yararlanma Hakkında Genel Bilgiler Hem Kıta Avrupası hem Angloamerikan hukuk sisteminde, bugün sözleşme özgürlüğü ilkesi çok mühim bir yere sahiptir. Sözleşme özgürlüğünün içeriği ve tanımı bakımından öğretide çeşitli tartışmalar olsa da bu kavram genel olarak iki unsuru içinde barındırır. Bu unsurların ilki sözleşmeler yapabilme, ikincisi ise sözleşmelerin devlet tarafından icra edilebilmesidir.31 İlk unsur, ayrıca sözleşmeyi yapıp yapmamayı ve sözleşmenin içeriğini özgürce belirlemeyi içinde barındırır.32 Sözleşme özgürlüğü ilkesi bağlamında şekil ve içerik serbestisi kural, sınırlamalar ise istisnadır. Aşırı yararlanma, sözleşmede içerik özgürlüğünü sınırlayan bir kurum olarak karşımıza çıkar. Taraflardan birinin zayıf olduğu durumlarda zayıfın sömürülmesiyle beraber edimler arasında oransızlık bulunan sözleşmeler kurulabilir.33 İşte aşırı yararlanma kurumunun fonksiyonu sömürülen kişiyi korumaktır. Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere aşırı yararlanma kurumunun uygulanabilmesi için en 30 Markovits, s. 276; Burton, s. 371 & 373 & 378. 31 Mark Pettit Jr., “‘Freedom, Freedom of Contract, and the Rise and Fall” Boston University Law Review, Boston 1999, C. 76, S. 2, s. 263-354. 32 Lale Sirmen., “Modern Hukukta Sözleşme Kavramı ve Türk Hukuku” Cahit Oğuzoğlu’na Armağan, Ankara, Ankara Üniversitesi, 1972, s. 446. 33 Necip Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, İstanbul, Filiz Kitabevi, Yedinci Baskı, 2017, s. 480-481.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1