374 Angloamerikan ve Kıta Avrupası Hukuk Sistemlerinde Aşırı Yararlanma: Dürüstlük Kuralı Üzerinden Bir Bakış Öte yandan, kıta ülkelerinin de bu ilke ile tamamen uyum içinde kaldığı söylenemez. Çağdaş ülkeler arasında “laesio enormis” ilkesini en çok benimseyen Avusturya Medeni Kanunu’dur. Söz konusu düzenlemeye göre karşılıklı bir sözleşmede, taraflardan biri verdiğinin yarısından azını elde etmişse sözleşmeyi sona erdirme hakkına sahiptir (m. 879). Keza Fransa da Avusturya kadar olmasa da istisna hükümler ile kesin oranlar belirleyerek ilkeye nispeten sadık kalmıştır.42 Bunlar dışındaki birçok ülke, genel ve çerçeve hükümler öngörmüş ve kuralın içinin doldurulmasını, aşırı oransızlığı ve haksızlığın tespitini her somut olay özelinde mahkemelere bırakmıştır.43 Kıta Avrupası’ndan bunu yansıtan bir örnek olarak ise bir İsviçre Federal Mahkemesi kararı verilebilir.44 Karara konu olan olayda bir arazi sahibi ve bu araziyi futbol sahası olarak kullanmak için kiralamış bir spor kulübü vardır. Sözleşme süresi henüz bitmeden malik, sözleşmeyi feshetmiştir. Lisansını kaybetme tehlikesinde bulunan spor kulübü daha yüksek bir bedelle tekrardan anlaşmaya varmış ve yıllık üç bin Frank kira bedeli ile yeni bir sözleşme yapmışlardır. Bu sırada kulüp aşırı yararlanma hükümlerine başvurarak dava açmıştır ve kiranın indirilip sözleşmenin yeniden uyarlanmasını talep etmiştir.45 Davacının dayandığı aşırı yararlanma hükmü İsviçre Borçlar Kanunu m. 21 (CO 21), açıkça sözleşmenin uyarlanmasını öngörmemiştir fakat bu kısımda Mahkeme güncel İsviçre doktrinine atıf yapıp bu yolu mümkün görür. Buna göre doktrinde, her ne kadar CO 21 sözleşmenin uyarlanmasını öngörmese de CO 20/II’deki kısmi hükümsüzlüğün buraya da kıyasen uygulanabileceği belirtilmektedir. Modern hukuk bir sözleşmeyi kesin hükümsüzlük yaptırımı ile karşı karşıya bırakmak yerine her zaman sözleşmeyi mümkün olduğu ölçüde ayakta tutmaya çalışmaktadır.46 Bu yüzden de bu hüküm bakımından fiyatın indiril42 Selmani Okumuş, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Aşırı Yararlanma (Gabin), Ankara, Yetkin Hukuk Yayınları, 2015, s. 47-49. 43 Özetlemek gerekirse, laesio enormis Anglo-Amerikan hukukuna yabancı iken, Kıta Avrupası da bu ilkenin kesin şekilde koyduğu kurallardan vazgeçmeye başlamıştır. 44 ATF 123 III 292, JdT 1998 I 586. 45 H. Murat Develioğlu ve Doğan Kara, Borçlar hukuku genel hükümleri ile ilgili İsviçre Federal Mahkemesi kararlarından örnekler, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2020. s. 72-75. 46 Ibid.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1