376 Angloamerikan ve Kıta Avrupası Hukuk Sistemlerinde Aşırı Yararlanma: Dürüstlük Kuralı Üzerinden Bir Bakış Aşırı yararlanmanın ikinci şartı ise zarar görenin zor durumda kalması, düşüncesizliği yahut deneyimsizliğidir. Bu şart sübjektif nitelik taşır. Düşüncesizlik, kişinin yaptığı hukuki işlemin sonuçlarını düşünmeden karar vermesidir. Türk Ticaret Kanunu’na göre tacirlerin ticari işleri bakımından düşüncesizlik kabul edilemez. Deneyimsizlikten anlaşılması gereken, sözleşmenin niteliği bakımından yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamaktır. Zor durumda kalma ise kişinin maddi veya manevi olarak güç durumda olmasıdır. 49 Üçüncü şart ise sözleşmenin taraflarından birinin, karşı tarafın zayıf konumundan yararlanmasıdır. Bu şart bakımından yararlanan tarafın, zarar görenin durumunu bilmesi ve sözleşmenin kurulması esnasında yarar sağlama kastıyla hareket etmesi gerekmektedir. Bu kastın miktar açısından kesin olması gerekmez, sömürüye yönelen bir olası kast da bu şartı sağlayacaktır.50 Eğer aşırı yararlanmanın şartları oluşursa zarar gören iptal hakkını kullanarak edimlerin geri verilmesini yahut edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir. Bu istemlerin hukuki mahiyeti yenilik doğuran haktır. Fakat bu haklar, TBK m. 28/2’de düzenlenen hak düşürücü sürelere tabiidir.51 Bağlanan bu yaptırımlara bakıldığında, Türk hukukunun son ana kadar sözleşmeyi ayakta tutma niyeti olduğu görülebilir. 2.2. Fransız Hukukunda Aşırı Yararlanma Fransız hukukunda aşırı yararlanma kurumu Code Civil’in irade sakatlıkları bölümünde düzenlenmiştir. Bu sınıflandırma, İsviçre ve Türk hukukuna yabancı olsa da Fransa ve ondan etkilenen Louisiana hukukunda doktrin aşırı yararlanmayı daha objektif bir mahiyette görmüş ve diğer geleneksel irade sakatlıkları hallerinden ayırmıştır.52 Fransız hukukunda bu husustaki bir diğer ayrılık, aşırı yararlanmanın ancak kanunda düzenlenen durumlarda uygulama alanı bulacağıdır. Aşırı yararlanmanın uygulandığı haller küçükler ve hukuken kısıtlaÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019, s. 38. 49 Okumuş, s. 103-129. 50 Kocayusufpaşaoğlu, s. 492-494. 51 Okumuş, s. 186-191. 52 Litvinoff, s. 112.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1