394 Angloamerikan ve Kıta Avrupası Hukuk Sistemlerinde Aşırı Yararlanma: Dürüstlük Kuralı Üzerinden Bir Bakış da fırsatçı taraf, sözleşmenin eksikliğinden yahut bilgi asimetrisinden yararlanmaktan ziyade sözleşme görüşmeleri sırasında karşı tarafın kendisinden doğan asimetrik pozisyonundan istifade etmekte ve böylece en baştan sözleşmenin getirileri adil dağılmamış olmaktadır. Eğer sömürülen taraf bu durumda aşırı yararlanma kurumunun imkanlarına sahip olmasaydı, gelecek ekonomik ilişkilerinde kendini korumak için daha uzun ve maliyetli görüşme aşamalarını tercih edecekti. Görüleceği üzere aşırı yararlanma ve dürüstlük kuralı, aynı amaca hizmet eder. Sadece dürüstlük kuralı fırsatçılığa karşı genel bir koruma mekanizmasıyken aşırı yararlanma, sözleşme öncesinde tarafların asimetrik güç dengelerinden doğan fırsatçılığa karşı düzenlenmiştir. Bu bakımdan aşırı yararlanma, dürüstlük kuralının bir alt dalı olarak ortaya çıkar. Yukarıdaki açıklamalarımız ışığında şunu söylemek gerekir ki; kanımızca aşırı yararlanmanın şartı olarak sadece objektif oransızlığı öngören düzenlemeler doğru değildir. Aşırı yararlanma kurumunun amacı, tarafların sözleşmesel ilişkiye güvenebilmesi, sözleşmenin getirilerinin adil dağıtılmasıdır. Böylece aşırı yararlanma kurumu, ekonomik hayata ve toplum refahına katkı sağlayacaktır. Oysa ki sübjektif şartın var olmadığı durumlarda tarafların sözleşmesel ilişkiye güveni azalmış değildir. Mesela, bağışlama amacı ile yapılan bir satış sözleşmesindeki durum böyledir. Zira, burada ürünün piyasa değeri ile sözleşmede kararlaştırılan değeri arasında açık bir nispetsizlik vardır fakat bu tarafların arasındaki asimetrik güç dengesinden kaynaklanmamaktadır. Hatta bu durumda taraflara iptal hakkı tanımak, sözleşmesel ilişkiye olan güveni azaltan bir düzenleme olacaktır. SONUÇ Kompleks ve sürekli değişen bir dünyada, dürüstlük kuralı adilliği sağlamada kendisine düşen görevi layıkıyla yerine getirmektedir. Öyle ki, bu kural ortaya çıktığı hukuk sistemi ile sınırlı kalmayarak Common Law’a da girmiştir. Bu kuralın doğurduğu önemli bir kurum olan aşırı yararlanma ise her iki sistemde de dürüstlük kuralının özelliklerini anlamak ve anlatabilmek için oldukça işlevseldir. Buna göre, aşırı yararlanmanın amacı her iki sistemde de dürüstlük kuralına aykırı şekilde yani makullük, iyiniyet ve adilliğe aykırı olarak karşısındaki kişiden
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1