51 TBB Dergisi 2023 (168) Elif GÖZLER ÇAMUR şeklinde yansıyan dezavantajlı konumunun düzeltilmesi için anayasaların bir araç olarak kullanılmasının gündeme gelmesi toplumsal cinsiyete duyarlı anayasa kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Anayasa yapım süreçlerinin kadın katılımını da içerecek şekilde planlanması, anayasanın içeriğinin toplumsal cinsiyete etkisi göz önünde bulundurularak tasarlanması ve anayasanın yasal eşitliğin ötesinde maddi eşitliğin de sağlanmasına yönelik hükümleri içermesi bir anayasayı toplumsal cinsiyete duyarlı kılacak en temel özelliklerdir. Özellikle üreme hakları, cinsiyet eşitliği, ayrımcılığın önlenmesi, siyasi temsilin sağlanması gibi anayasal düzeyde düzenlemeye ihtiyaç duyulan konuların yazımında kadın katılımının referans alınması cinsiyete duyarlı anayasayı gerçekleştirmenin en temel çıkış noktasıdır. Çünkü kadınların sorunlarının temsili ve sözcülüğü en iyi bu sorunları deneyimleyen kadınlar tarafından yapılır. Bu nedenle anayasa yapım süreçlerinde katılım eşit yurttaşlığı sağlamada önemli bir pratik olarak karşımıza çıkar. Bu katılımın hem anayasayı yapan organ düzeyinde hem de sivil toplum örgütleri yoluyla sağlanması önemlidir. Toplumsal cinsiyete duyarlı anayasa yapımı literatürü hem yapım süreçlerinde etkin kadın katılımının sağlanması hem de duyarlı bir içeriğin oluşturulmasına yönelik konuları kapsar. Literatürün bir bölümü sürecin teknik boyutuyla ilgili pratik strateji ve önerilere odaklanırken, bir bölümü de ülke örneklerine odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkçe yazında yer bulamamış bu kavramın katılım ve içerik boyutuyla tartışılmasıdır. Bu kapsamda toplumsal cinsiyete duyarlı anayasa konusunda yazılmış raporlar, rehberler ve literatür araştırılmış; anayasa yapımına katılım ve içeriği düzenleyen uluslararası metinler ile ilgili anayasa örnekleri incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak toplumsal cinsiyete duyarlı anayasa kavramı açıklanacaktır, sonrasında toplumsal cinsiyete duyarlı anayasa inşasının en önemli adımı olan katılımcı süreçlerin rolüne değinilecektir. Son olarak, cinsiyete duyarlı anayasanın yazım sürecinde dikkate alınması gereken noktalar ve içerik üzerine bir tartışma olacaktır. I. TOPLUMSAL CİNSİYETE DUYARLI ANAYASA Anayasalar, bireysel hak ve özgürlükleri tanırlar, yetkinin kötüye kullanılmasına ve hak ihlallerine karşı yargısal korumanın teme-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1