53 TBB Dergisi 2023 (168) Elif GÖZLER ÇAMUR benimsenir. Toplumsal, siyasal ve kültürel bağlamlar farklı olsa da toplumsal cinsiyete duyarlı bir anayasa, kadın ve erkeğin insan haklarının evrenselliği ve bölünmezliği üzerine temellenen normlar ve standartlarla çerçevelenir.2 Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ise bu mücadelenin her aşamasında yer alması gereken bir unsurdur. Toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetmeyen bir anayasa inşa süreci ve anayasa metninin demokratik olması beklenemez. Cinsiyete duyarlı anayasanın özündeki en temel iki prensip, anayasanın toplumsal cinsiyete etkilerinin göz önünde bulundurularak tasarlanması ve maddi eşitliği sağlamaya yönelik hükümleri içermesidir. Aydınlanma dönemi anayasaları, kadının politik yurttaşlık haklarını tanımamasıyla kamusal-özel alan ayrımını yasallaştırmış, derinleştirmiş ve “toplumsal” bir sözleşme olmasının yanında Carole Pateman’ın deyimiyle “cinsel” bir sözleşme olduğunu göstermiştir.3 Siyasi haklar da dahil olmak üzere kadınların erkeklerle birlikte eşit yurttaşlar olarak kabul edilmesi ve cinsiyete dayalı ayrımcılığa uğramama hakkının elde edilmesi için 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde yazılan anayasaları beklemek gerekecekti.4 Anayasalarda formal olarak cinsiyet eşitliğine savaş sonrası dönemde yer verilmeye başlansa da ancak son yirmi yılda yazılan anayasalarda anlamlı eşitliği tanımak, korumak ve teşvik etmek için toplumsal cinsiyete özel hükümlere yer verilmeye başlanmıştır.5 Resmi yasal eşitlik, karar alma süreçlerine erişim ve temsil için gerekli bir ön koşul olmakla birlikte, yeterli değildir. Anlamlı eşitliğe ulaşmak için kadınların, toplumdaki eşit olmayan konumlarının kabul edilmesi ve karşılaştıkları sorunların üstesinden gelebilmeleri için fırsatlara ve kaynaklara eşit erişime sahip olmaları gerekir. Anayasa yapımını toplumsal cinsiyete duyarlı hale getirmek için uygulanan yöntemler, zaman içinde tabandan gelen taleplerin de etkisiyle yaygın hale gelmiştir. Bu yöntemlerin ilkinde, genel katılımcılık 2 Silvia Suteu ve Ibrahim Draji, ABC for a Gender Sensitive Constitution: Handbook for Engendering Constitution-making, Euromed Feminist Initiative (IFE-EFI), 2016, 5,11. 3 Pateman Carole, The Sexual Contract, Standford University Press, 1988. 4 Ruth Rubio-Marín, “Women and Participatory Constitutionalism.” International Journal of Constitutional Law, 18.1, 2020, 235. 5 Laura E Lucas, “Does Gender Specificity in Constitutions Matter”, Duke J. Comp. & Int’l L, 20, 2009, 134.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1