54 Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Anayasa: İçeriği ve İnşa Süreci dalgasının etkisiyle, süreç hukuki uzmanların ve üst düzey politikacıların tekelinden kurtarılarak tabana yayılır. Böylece yasama organlarındaki kişileri seçme, siyasi temsilci yollama, halka danışma toplantıları yoluyla kadın katılımının sağlanması amaçlanır. İkincisi ise kadına özgülenen hakların anayasalara dahil edilmesidir. 1980’den beri, yeni anayasalarda standart bir özellik haline gelen eşitlik ve ayrımcılığı yasaklayan hükümlerin yanında, kadınlara özel anayasal maddeler de çoğalmıştır. Bu maddeler, siyasi katılım hakkı veya sağlık hakkı gibi ortak hak hükümleriyle birlikte, kadına özel haklar olan anneliğin korunması ve üreme sağlığı ile ilgili maddeler ve cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını hızlandırmayı amaçlayan özel önlemlerden oluşmaktadır.6 Anayasa yapımında kadın katılımı neticesinde elde edilen kazanımlardan bazı örneklere Tamaru ve O’Reilly’nin kadınlar için hazırladıkları anayasa yapımı rehberinde yer vermiştir: 1991 Kolombiya Anayasası’nın 40. maddesi: “Yetkililer, kadınların kamu yönetiminin karar alma kademelerine yeterli ve etkin katılımını garanti edeceklerdir.”; 43. maddesi: “Hamilelik ve doğum sonrası dönemde kadınlar devletin özel yardım ve korumasından yararlanacaklardır...”. 2003 Ruanda Anayasası’nın 9. maddesi: “Ruanda Devleti, karar alma organlarında kadınlara en az yüzde otuz görev verilmesini sağlayarak, tüm Ruandalıların eşitliğini ve kadın ve erkek arasındaki eşitliği taahhüt eder.”; 52: madde: “Siyasi örgütler … kadın ve erkeklerin seçmeli görevlere eşit erişimini sağlayacak şekilde çalışırlar.”; 2010 Kenya Anayasası, 27. madde: “Kadınlar ve erkekler, siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal alanlarda eşit fırsatlar da dahil olmak üzere eşit muamele görme hakkına sahiptir”.7 Kadın katılımını arttırmaya yönelik kota ve olumlu eylem gibi araçların artması ve bu araçların başta Birleşmiş Milletler olmak üzere uluslararası kuruluşların düzenlemelerinde güvence altına alınması, bu yolla yapılan anayasaların sayısını arttırmış ve anayasa yapımında kadın katılımına yönelik literatürün artmasına sebep olmuştur. Birçok örnekte çatışma sonrası dönemlerde yapılan anayasalarda bu düzenlemeler dikkate alınmış, bu da söz konusu örnekleri inceleyen çalışma6 Melanie Allen, “A Practitioner’s Account: the Constitution Assessment for Women’s Equality” içinde H. Irwing (Ed.) Constitutions and Gender. Edward Elgar Publishing, 2017. 196. 7 Nanako Tamaru ve Marie O’Reilly, A Womens Guide to Constitution-Making, Washington, DC, Inclusive Security, 2018a, 11.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1