78 1876 Kanun-ı Esasî’de Yapılan 1914 Tarihli İkinci Değişiklik: Amacı, Meclis Görüşmeleri ve Fesih Yetkisi Bakımından Sonuçları Kavramın geçmişte bıraktığı iz nedeniyle günümüzde anayasalarda daha çok seçimlerin yenilenmesi teriminin kullanıldığı görülmektedir.13 Parlamenter rejimlerde parlamento ve hükûmetin birbirlerine karşı kullandıkları fren ve denge mekanizmaları fesih ve güvenoyu araçlarıdır.14 Meclisin, hükûmetin programını yeterli bulmadığı için onu göreve başlatmayacağı gibi görev sırasında da uygulamayı onaylamadığı durumlarda güvensizlik oyu ile hükûmeti düşürebilir. Buna karşılık hükûmetin de meclisin feshi için talepte bulunabilmesi ve devlet başkanının fesih yoluyla uyuşmazlığın çözümünde halkın hakemliğine gitme imkânı vardır.15 Devlet başkanlarının fesih yetkisinin, bazen demokrasi ilkeleriyle uzlaştırılamaz türde bir krallık ayrıcalığı olarak nitelendirildiği görülmektedir. Ancak literatürde bunun tam tersine demokratik bir kurum olduğu yönünde görüşler de söz konusudur. Örneğin, Leon Duguit, fesih yetkisinin devlet başkanına, ülkede ortaya çıkan büyük sorunlar hakkında seçmenlerin fikrini yoklama imkânını sağladığını ifade 13 Anayurt, s. 89. Bu noktada fesih ve seçimlerin yenilenmesi kavramlarının aynı durumu ifade ettiğini belirtebiliriz. Fesih kavramının devlet başkanının seçimleri yenilemesi teriminden farklı olup olmadığı konusunda bkz. Kemal Gözler, ‘‘Fesih’ ve ‘Seçimlerin Yenilenmesi” Farklı Kavramlar mı? ‘Cumhurbaşkanının Meclisi Fesih Yetkisi Yoktur’ İddiası Üzerine Bir İnceleme”, <http://www.anayasa.gen. tr/fesih-yenileme.html>, (Konuluş Tarihi: 30.03.2017), (Erişim Tarihi: 23.03.2023). 1924 Anayasası hazırlık sürecinde Meclis görüşmelerine de bu tartışmanın yansıdığını görmekteyiz. Örneğin, bu konuda Ahmed Süreyya Bey, “seçimlerin yenilenmesi” ve “fesih” kavramları bakımından maddenin ne anlama geldiği yönündeki görüşlerini açıklayarak, her ikisinin de aslında aynı şey olduğunu ifade etmiştir: “Fesih, malûmu irfanınızdır ki: Meclisin feshi icra edildiği andan itibaren salâhiyeti teşriîyesini ref’ederek içtima ve müzakere ve itayı karardan Meclisi meneden bir haldir. Yani neticesi alelfevr bu suretle tahakkuk eden bir hâdisedir. Tecdidi intihabat ise yeni intihabat neticesinde göstereceği yeni vekiller, Nizamnamei Dahilînin nasıba müzakere olmak üzere miktarını tespit ettiği miktarda ve adedde şu Meclisi Âli sakafı altında maddeten içtima edinceye kadar heyeti haziranın sıfatı icraiye ve teşriîyesini idame ettiren ve fakat fiiliyatta ekseriya, tahakkuku anında yine salâhiyeti teşriîyeyi refi ve defeden bir hâdisedir. Fesih ile tecdidi intihap arasında salâhiyeti teşriîyeyi refi ve defetmek noktai nazarından bilvasıta ve bilâvasıta ikaı tesir etmek gibi iki sıfatı farika vardır. Görülüyor ki tecdidi intihap diye yeni olarak telâffuz ettiğimiz şu cümlenin ruhu hakikatte fesihtir efendiler ve belki üç ay mühletli bir fesihtir. Tecdidi intihabatın binnetice tesiratı hukukiye itibariyle fesihten [farkı] ve ayrı bir mânası olmadığı bu suretle taayün ettikten sonra muhakematımızı biraz daha ilerletebiliriz. (…)”. Bkz. Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, 23.3.1340, Ondokuzuncu İçtima, C. 7/1, Devre 2, İçtima Senesi 2, s. 1002. 14 Bkz. Hakkı Demirel, “Parlmanter Rejim”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 1953, C. 10, S. 1, s. 232-233. 15 Tarık Zafer Tunaya, Siyasî Müesseseler ve Anayasa Hukuku, 3. Baskı, 1975, s. 193.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1