79 TBB Dergisi 2023 (168) Bezar Eylem EKİNCİ etmektedir. Yazar bu noktada, İngiltere’de doğmuş olan fesih yetkisinin başlangıçta bir krallık ayrıcalığı olduğunun kabul edilebileceğini ancak gelişmiş ve demokratik bir kurum olduğunu ve seçmenlerin ülke politikasının yöntemine katılmalarını sağlamak için bulunan en iyi çare özelliğini aldığını eklemektedir.16 Tarık Zafer Tunaya da klasik parlamentarizmde fesih yetkisinin yürütmenin sahibi hükümdarın bir hakkı olduğunu; parlamentonun seçimle oluşan meclisi dağıtabildiği ve yeni seçimlere gidilerek halkın hakemliğine başvurulduğunu belirtmektedir. T. Z. Tunaya, devlet başkanlarının sahip olduğu fesih hakkının parlamenter rejimde temel bir unsur ve demokratik bir kurum olduğunu şu şekilde ifade etmektedir:17 “Fesih, parlamenter rejimin vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Genel kanının aksine fesih demokratik bir müessesedir. Ve Yasama’nın tehdidine karşı, Yürütme’nin elde ettiği dengeleyici bir frenleme tertibatıdır. Feshi kaldırırsak klâsik denge bozulur”. Fesih yetkisi, mutlak monarşilerden parlamenter demokrasilere doğru yaklaştıkça demokratik meşruiyeti olmayan hükümdarın, bu yetkisini keyfî bir şekilde kullanmaya başlamasının siyasi krizlere neden olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, zamanla hükümdarın fesih yetkisinin keyfî kullanımı sınırlandırılmak istenmiş bunun çözümü olarak da bu yetkinin başbakanların talep etmesi üzerine kullanılabilecek bir yetki hâline getirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu yetki kullanılırken, bazı koşulların, örneğin, hükûmetin kurulamaması, mevcut hükûmetin güvensizlik oyları ile düşürülmesi ya da hükûmetin programına destek verilmemesi gibi bazı anayasal sınırlandırmalar kapsamında verildiği görülmektedir.18 Kısaca anayasalarda devlet başkanlarına fesih, belli koşullar altında verilmekte ve onların sınırsız, keyfi bir kullanım aracı olmasını önleme; özellikle parlamenter rejimin krizlere yol açtığı durumlardan çıkarma amacını öncelediğini belirtebiliriz. Böylece bir yandan hükûmete istikrar ve güç kazandırırken, diğer yandan belirli kısıtlamalara tâbi olarak kullanılması, fesih yetkisinin demokratik bir kurum olarak işlev görmesine hizmet edebilmektedir. 16 Bkz. Leon Duguit, Kamu Hukuku Dersleri, çev. Süheyp Derbil, 1. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1954, s. 103. 17 Tunaya, s. 193. 18 Hasan Tunç ve Ahmet Ekinci, “Devlet Başkanının Halk Tarafından Seçildiği Ülkelerde Yürütmenin Fesih Yetkisi” Anayasa Yargısı, 2020, C. 37, S. 1, s. 82.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1