80 1876 Kanun-ı Esasî’de Yapılan 1914 Tarihli İkinci Değişiklik: Amacı, Meclis Görüşmeleri ve Fesih Yetkisi Bakımından Sonuçları Görüldüğü üzere fesih, siyasi sorumluluğun tedbiri olmaktadır ancak burada tedbirin kendisi fesih değil, fesih hakkını kullanabilme yetkisidir.19 Devlet başkanının başvurduğu fesih mekanizması parlamento ve hükûmet arasındaki bir uyuşmazlıkta halkın hakemliğine başvurulması anlamına gelirken, bu konuda halkın devlet başkanının tarafsızlığına güveni ön plana çıkmaktadır.20 Ayrıca en kısa zamanda seçimleri yenileme koşuluyla beraber uygulanması gereğini de ekleyebiliriz.21 Bu bakımdan gerek parlamenter monarşilerde gerekse parlamenter cumhuriyetlerde devlet başkanlarının fesih yetkisi, hükûmet ve parlamento arasındaki uyuşmazlık çözümünde bir denge aracıdır. Kanun-ı Esasî’de iki ayrı maddede fesih yetkisi düzenlenmektedir. Aşağıda ikinci anayasa değişikliğine konu olan Padişahın Meclisi fesih yetkisi açıklanacaktır. Ancak öncesinde bu maddelerin ilk hâli ve 1909 yılındaki değiştirilmiş şekli karşılaştırılarak incelenecektir. Kanun-ı Esasî’nin İlk Hâli ve 1909 Değişikliği Kapsamında Padişahın Fesih Yetkisi Yasama ve yürütme ilişkileri yönünden genel olarak bakıldığında, Heyet-i Vükelâ, yürütme organının diğer kanadını oluşturmaktadır ve bakanlar kuruluna karşılık gelmektedir. Kanun-ı Esasî’nin ilk hâline göre, Heyet-i Vükelâ’nın başkanı, Padişah tarafından atanan Sadrazamdır. Ayrıca diğer üyeler de doğrudan doğruya Padişah tarafından atanmakta ve görevden alınmaktadırlar. Bunun anlamı ise gerek Sadrazamın gerekse diğer bakanların Meclise karşı değil sadece kendilerini atayan ve görevden almaya yetkili olan Padişaha karşı sorumlu olmalarıdır.22 Dolayısıyla bir güven oylaması da mevcut değildir. Hükûmetin bağımsız bir politikası, belli bir programı yoktur. Bakan19 Bkz. Turan Güneş, Parlamenter Rejimin Bugünkü Mânası ve İşleyişi, 1. Baskı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 1956, s. 81. 20 Bu konuda bkz. Selçuk Özçelik, Esas Teşkilât Hukuku Dersleri, Birinci Cilt, Umumi Esaslar, 1. Baskı, Fakülteler Matbaası 1966, s. 263. 21 Tunaya, s. 200. 22 Bkz. Ali Fuad Başgil, Türkiye Siyasî Rejimi ve Anayasa Prensipleri, Mukayeseli Türk Esas Teşkilât Hukuku Dersleri- Birinci Cilt, 1. Baskı, Baha Matbaası, 1957, s. 91. 1876 Kanun-ı Esasînin 30. maddesine göre “Vükelâyı Devlet memuriyetine müteallik ahval ve icraattan mesuldür”. Bu konuda bkz. Gözler, Türk Anayasa Hukuku, s. 55; Abdurrahman Eren, Anayasa Hukuku Ders Notları (Genel EsaslarTürk Anayasa Hukuku), 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018, s. 99.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1