81 TBB Dergisi 2023 (168) Bezar Eylem EKİNCİ lar kendi bakanlıklarına ait işleri, eğer Heyet-i Vükelâ’da görüşülüp karara bağlanacak nitelikte ise oraya götürerek karar vermesini ve gerekirse Padişahın onayını alarak uygulaması söz konusudur.23 Recai G. Okandan, Anayasa’da, bakanlar için meşruti bir yönetimin gereklerine uygun tarzda, kendilerine yasama içinde bir dayanak bulabilme imkânının olmadığını belirtmektedir. Yürütme yetki ve görevlerinin kullanılmasında ve yapılmasında son sözü Padişah söylemektedir. Dolayısıyla bu yetki ve görevlerin tamamen Padişahın isteğine uygun biçimde kullanılması gerekmektedir. Anayasa’da bu yetki ve görevlerin, gerektiğinde yasama organı önünde siyaseten sorumlu tutulabilmeleri mümkün bir hükûmet tarafından gerçekleştirilmesinin söz konusu olmadığını ifade etmektedir.24 1909 değişikliği ile yürütme organının sorumlu kanadının parlamenter rejimdeki bakanlar kurulu durumuna geldiğini görmekteyiz.25 Heyet-i Vükelânın kuruluş şekli büyük oranda değiştirilmiştir. 1909 değişikliğine göre, Sadrazam Padişah tarafından atanacak, diğer vekiller yani üyeler ise Sadrazam tarafından seçilecektir (m. 29). Heyet-i Vükelâ, Heyet-i Mebusan karşısında sorumlu olduğu için, Padişah ancak Heyet-i Mebusan’dan güvenoyu alabilecek birini Sadrazam atayabilir. Bu anlamda hükûmetin kuruluş tarzının parlamenter rejime uygun olduğunu belirtebiliriz.26 Kanun-ı Esasî değişikliğini hazırlayan Encümenin gerekçesine bakıldığında, hükûmetin siyasi sorumluluğuna yönelik önerilen değişiklikte Anayasa’da Heyet-i Vükelâ’nın siyasi sorumluluğunun kime karşı olduğunun belirsizliğine işaret edilmektedir. Bu nedenle konunun açıklığa kavuşturulmak istendiği ve bu sorumluluğun millete yani Heyet-i Mebusan’a karşı olduğu gerekçede ifade edilmektedir.27 23 Kemal Dal, Türk Esas Teşkilat Hukuku, 1. Baskı, Gazi Üniversitesi, Ankara 1984, s. 18-19. 24 Okandan, Âmme Hukukumuzun Anahatları, s. 52. 25 Dal, s. 25. 26 Gözler, Türk Anayasa Hukuku, s. 61. 27 “İşte vükelâ tedabir [tedbir/önlem] ve icraattan dolayı millete, yani Meclisi Mebusana karşı mesuldürler. (…) Kanunu Esaside Vükelânın mesuliyetine karşı bir madde (30) mevcut ise de müphemdir. Bu mesuliyetin kime karşı olduğu tasrih edilmediği gibi, nev’ ve haddi mesuliyete de tayin ve izah olunmamış idigünden, maddei mezkûrede [söz edilen maddede] cihatı müphemenin tavzihine [açıklığa kavuşturulmasına] lüzum görülerek ol veçhile tadil olunmuştur.” Bkz. Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, 20 Nisan 1325, Altmışbeşinci İnikat, Devre 1, Cilt 3, İçtima Senesi 1 Ek, s. 10.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1