82 1876 Kanun-ı Esasî’de Yapılan 1914 Tarihli İkinci Değişiklik: Amacı, Meclis Görüşmeleri ve Fesih Yetkisi Bakımından Sonuçları Padişahın parlamentoyu fesih yetkisinin düzenlendiği Anayasa’nın 7. ve 35. maddelerini değerlendirirken, hükûmetin siyasal sorumluluğundaki değişimi de dikkate almak gerekmektedir. Aşağıda 1909 değişiklikleri kapsamında her iki maddede yer alan düzenlemeler ayrı ayrı açıklanacaktır. Kanun-ı Esasî’nin 7. maddesinde Düzenlenen Fesih Kanun-ı Esasî’nin 7. maddesinde Padişahın görev ve yetkileri sayılırken “(…) Meclisi Umumî'nin akt ve tatili ve ledel iktiza [gerektiği zaman]28 Heyeti Mebusanın âzası yeniden intihap olunmak şart ile feshi hukuku mukaddesei Padişahi cümlesindendir.” ifadesine yer verilmektedir.29 Bu görev ve yetkiler arasında Meclis-i Umumî’nin toplantıya çağrılması ve tatil edilmesi ile Heyet-i Mebusan üyelerinin yeniden seçilmesi kaydıyla Heyeti Mebusan’ı fesih hakkı da bulunmaktadır. 7. maddede düzenlenen bu fesih, Padişahın takdirine kalmış bir fesih hakkıdır.30 Kanun-ı Esasî’nin 7. maddesine göre Padişah, yasama organını serbestçe dağıtabilme yetkisine sahiptir ve bu yetkiyi istediği şekilde ve daimî surette kullanabilmesine engel olacak hiçbir sınırlama söz konusu değildir.31 1909 yılında yapılan değişiklikte 7. maddede32 28 Çalışmada bazı kavramların çevirisinde şu kaynaktan yararlanılmıştır: Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Âyan Tutanak Terimleri Sözlüğü, Haz. Hasan Ferhat Aydın ve Özlem Çakır, 1. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara 2015, s. 118. 29 Madde 7 şöyledir: “Vükelânın azil ve nasbı ve rütbe ve menasıp tevcihi ve nişan itası ve eyalâtı mümtazenin şeraiti imtiyaziyelerine tevfikan icrayı tevcihatı ve meskûkat darbı ve hutbelerde namının zikri ve düveli ecnebiye ile muahedat akdi ve harb ve sulh ilânı ve kuvvei berriye ve bahriyenin kumandası ve harekâtı askeriye ve ahkâmı şeriye ve kanuniyenin icrası ve devairi idarenin muamelâtına müteallik nizamnamelerin tanzimi ve mücazaatı kanuniyenin tahfifi veya affı ve Meclisi Umumî'nin akt ve tatili ve ledel iktiza Heyeti Mebusanın âzası yeniden intihap olunmak şartile feshi hukuku mukaddesei Padişahi cümlesindendir.” 30 Bkz. Gözler, Türk Anayasa Hukuku, s. 53. 31 Recai G. Okandan, “Amme Hukukumuzda Osmanlı Devleti’nin İnkırazına Kadar Parlamentarizm ve Hususiyetleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1947, C. 13, S. 2, s. 461. 32 1909 yılında değiştirilen 7. maddenin tümü şöyledir: “Hutbelerde namının zikri ve meskukat darbı, kanun-ı mahsusuna tevfikan rütbe ve menasıb tevcihi, nişan itası sadrıazam ve şeyhülislâmın intihap ve tayini sadrıazam teşkil ve arz edeceği vükelânın tasdik-i memuriyetleri, icabında vükelânın ale’l-usul azl ve tebdili, kavanin-i umûmîyenin tasdiki ile ilân-ı mer’iyeti, devair-i hükümetin muamelâtına ve kavaninin suver-i icraiyesine müteallik nizamnameler tanzimi, her nevi kavanin teklifi, ahkâm-ı seriye ve kanuniyenin muhafaza ve icrası, eyalât-ı mümtazenin şerait-i imtiyaziyelerine tevfikan icrayı tevcihatı, kuva-yı berriye ve bahriyenin kumandası, harp ilânı, musalâha akdi, mücazat-ı kanuniyenin tahfif veya affı,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1