7 TBB Dergisi 2023 (169) Osman Korkut KANADOĞLU - Canberk GÜMÜŞ - Battal Niyazi ŞAHIN lacak ve padişahın yetkileri sembolik bir düzeye çekilecektir. Bu sayede Osmanlı’da ilk defa parlamenter rejimin esaslarına uygun bir siyasal rejim ortaya çıkacaktır. 1908 Hürriyet Devrimi ve 1909 değişiklikleri, egemenliğin kaynağı açısından da bir değişikliğin doğmasına yol açmıştır.17 31 Mart Ayaklanmasının ardından II. Abdülhamit’in tahtan indirilmesi sürecinde ilk defa bir anayasal belgeye “milli hakimiyet” kavramının girdiği görülmektedir. Anayasa değişikliğini duyuran 15 Ağustos 1909 tarihli Heyet-i Ayan Kararnamesinde “Kanun-ı Esasî’nin baştan başa tedkikatma (inceleme y.n.) vakit müsait olamamış ve meşrutiyeti idare ve hakimiyet-i millîyenin teeyyüdü (güçlenmesi için y.n.) için kanun-ı mezkûr mevaddmm (maddeleri y.n.) en mühim ve müstacel olanlarının tedkiki ve mübhem ve nakıs görünenlerin tavzih ve ikmali ile işbu devre-i ictimaiyyeye ait kavanin sırasında ilân olunması kavaid-i meşrutiyetin cidden ve fiilen teessüs ettiğini enzar-i âmmede isbat etmek için elzem görülmüş ve mevadd-ı sairenin tedkikatı devre-i ictimaiye-i âtiyeye bırakılmıştır”.18 denmiştir. Ayrıca II. Meşrutiyet döneminde Meclis Başkanı Ahmet Rıza Bey ve Bağdat Mebusu İsmail Hakkı Bey’in konuşmalarında ya da Mehmed Sait Paşa hükümetinin beyannamesinde milli egemenlik kavramını çağrıştıran ifadelerin kullanıldığı görülmektedir.19 II. Meşrutiyet döneminde milli egemenlik anlayışının izlerinin görüldüğü başka gelişmeler de yaşanmıştır. 1909 değişiklikleri ile padişahın millete sadakat yemini etmesi zorunlu kılınmış ve II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesine ve yerine V. Mehmet’in geçmesine karar veren Meclis-i Umumi, adının sonuna milli kelimesini ekleyerek Meclis-i Umumi Milli sıfatını kullanmıştır.20 17 Arsel’e göre II. Meşrutiyet döneminde egemenliği Tanrı’dan gelme olarak padişaha ait olması konusunda Anayasa’da bir değişiklik olmamış, sadece egemenliğin uygulamasında bazı değişiklikler yapılmıştır, İlhan Arsel, Şeriat Devleti’nden Laik Cumhuriyet’e, 5. Basım, Kaynak Yayınları, Ankara 2004, s. 699. Akın’a göre de 1909 değişiklikleriyle 10. maddeye “şer” sözcüğünün eklenmesi bir ölçüde Devletin teokratik yapısının süregeldiğinin ve devamlılığının simgesidir, İlhan Akın, Türk Devrim Tarihi, Beta Basım Yayım, 3. Bası, İstanbul 1986, s. 52. 18 Bkz. https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1876k%C3%A2n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/. (Erişim Tarihi: 13.08.2023). Toprak ise aynı kavramın II. Abdülhamid’in hal’i hakkındaki 24 Mayıs 1909 günlü kararnamede geçtiğini söylemektedir, Toprak, Atatürk, s. 23. 19 Engin Şahin, Türk Siyasi Tarihinde Anayasa İktidar ve Meşruiyet Sorunu, Adalet Yayınları, Ankara 2015, s. 77. 20 Akyılmaz, Osmanlı Devleti’nde Egemenlik Kavramının Gelişimi, s. 155.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1