8 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları II. Meşrutiyet döneminde milli egemenlik ilkesinin siyasal hayat içerisinde de yer edinmeye başladığı görülmektedir. II. Meşrutiyet Dönemi’nin sağladığı özgürlükçü ortamda kurulan kimi siyasi partilerin programlarında milli hakimiyet ilkesine de yer verilmiştir. 1909 yılında kurulan ve İttihat ve Terakki’nin kurucuları arasında da bulunan İbrahim Temo ve Abdullah Cevdet’in de görev aldıkları Osmanlı Demokrat Fırkası’nın programında “Meşrutiyetin korunması ve vatanın yüceltilmesi” için “hâkimiyet-i âmme” ye önem verileceğine ilişkin bir madde öngörülmüştü. 1910 yılında kurulan Ahali Fırkası programında ise millî egemenlik, kamuoyunu temsil eden çoğunluğun düşünce ve isteklerinin sonucu olarak nitelendirilmiştir.21 II. Meşrutiyet sonrasının özgürlükçü ortamında çıkan gazetelerden birinin adı da “Hakimiyet-i Milliye”dir ve bu gazete, Milli Mücadele döneminde Sivas’ta yayımlanan İrade-i Milliye ile onun devamı olarak Ankara’da yayın hayatına giren Hâkimiyet-i Milliye (Ulus) gazetesinin öncüsü olacaktır.22 Bu dönemde milli hakimiyet kavramı üzerinde de tartışmaların yaşandığı görülmektedir. İttihat ve Terakki’nin yayın organı olan Tanin gazetesinde baş yazar Hüseyin Cahit Yalçın’ın kaleme aldığı “Millet-i Hâkime” başlıklı yazı, İmparatorluk genelinde önemli bir karşılık bulmuş ve dönemin aydınları tarafından tartışılmıştır.23 Milli egemenlik anlayışının yerleşmesi açısından tüm bu süreçler bir ilerleme olarak görülebilecektir. 1909 değişikliklerinin, padişahı mutlak egemen sayan anlayışları temelinden sarstığı ve egemenliğin padişah ve milletin temsilcileri arasında paylaştırdığı görülmektedir.24 Benzer şekilde egemenliğin hayata geçirilmesi demek olan ülkenin kaderini tayin hakkının, parlamento aracılığı ile halkın eline geçtiği de belirtilmiştir.25 Buna karşılık milli hâkimiyet kavramı üze21 Şerafettin Turan, Milli Egemenlik Düşüncesinin Türk Düşün Yaşamına Girmesi ve Yerel Kongrelere Yansıması, in: 9. Milli Egemenlik Sempozyumu (Yerel Kongrelerden Milli Egemenliğe), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No. 67, Balıkesir 1994, s. 109. 22 Turan, Milli Egemenlik Düşüncesinin Türk Düşün Yaşamına Girmesi ve Yerel Kongrelere Yansıması s. 110. 23 Fahri Yetim, II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğe Geçişte Kapsayıcı Formül: “Millet-i Hâkime” Düşüncesi ve Etkileri, s. 83. 24 Akyılmaz, Osmanlı Devleti’nde Egemenlik Kavramının Gelişimi s. 156. 25 Fatih Türe, Türkiye’de Siyasal Egemenlik Anlayışını Gelişimi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Tarihi Süreç, Journal of Management and Economics Research, C. 3, S. 4, s. 37.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1