10 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları tafa Kemal önderliğinde Sivas’ta toplanacak olan ulusal kongreye kadar Türkiye’de değişik bölgelerde 13 yerel kongre yapılmıştır.30 Tanör, bu kongrelerin yerel düzeyde kaldığını belirtmekle beraber, anlayışlarının ve ülkenin geleceğine yönelik kurtuluş hedeflerinin “milli” bir düzeye çıktığını ve Osmanlı’dan farklı olarak ulusal toplum anlayışına sahip olduklarını söylemektedir.31 Gerçekten de bu dönemin kongrelerinin aldığı kararlarda sıklıkla “Türk milleti”, “Türk halkının milli iradesi”, “Türk yurdu” gibi kavramlara yer verildiği görülmektedir.32 Üstelik kongre döneminde Anadolu’da bir “Cumhuriyet” dahi kurulabilmiş ve kendisini egemen bir güç olarak dış ülkelere tanıtmaya çalışabilmiştir. 1 Mart 1919’da kurulan “Cenûb-i Garbı Kafkas Hükûmet-i Cumhuriyesi, Japon Hükümetine çektiği telgrafta “Siz, Japon İmparatoru; Asyalıların sloganını siz ortaya attınız, bize sahip çıkın, Kars’ta kurduğumuz hükümeti tanıyın!” diyebilmiştir. Üçüncü Balıkesir Kongresinde alınan ve Fransız, İtalyan ve ABD temsilcilerine bildirilen kararda “Türk egemenliği altında ulusal birliğin korunmasından” bahsedilmektedir ve bu durum da kongrelerin, İstanbul hükümetince “Cumhuriyetçi hareketler” olarak suçlanmalarına sebep olmuştur.33 Batı Anadolu’da düzenlenen kongreler milli egemenlik açısından halkın doğrudan doğruya karar alım süreçlerine katılımı sebebiyle de önem kazanmaktadır. Bu kongrelerde işgale karşı direniş ve silahlı mücadeleye ilişkin kararların Kongre delegeleri ya da Heyet-i Merkeziye tarafından değil, doğrudan doğruya halk tarafından alındığı görülmektedir.34 İşgale karşı direniş hareketleri olarak kendiliğinden harekete geçen kongreler, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde fiili olarak bir devlet 30 Bülent Tanör, Yerel Kongrelerde Milli Egemenlik Düşüncesi, in. Milli Egemenlik Sempozyumu (Yerel Kongrelerden Milli Egemenliğe), s. 90. Ayrıca bkz. Bülent Tanör, Türkiye’de Kongre İktidarları (1918- 1920), 5. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2022. 31 Tanör, Yerel Kongrelerde Milli Egemenlik Düşüncesi, s. 92. 32 İbrahim İnci, “Millî Mücadele Yıllarında İzmir – Balıkesir Ekseninde Oluşan Kongre Siyasal İktidarlarının Milli Egemenliğe Dayalı Demokratik Yapıları”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, C. 15, S. 1, s. 457. 33 Turan, Milli Egemenlik Düşüncesinin Türk Düşün Yaşamına Girmesi ve Yerel Kongrelere Yansıması, s. 112. 34 İnci, Millî Mücadele Yıllarında İzmir – Balıkesir Ekseninde Oluşan Kongre Siyasal İktidarlarının Milli Egemenliğe Dayalı Demokratik Yapıları, s. 468.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1