11 TBB Dergisi 2023 (169) Osman Korkut KANADOĞLU - Canberk GÜMÜŞ - Battal Niyazi ŞAHIN gibi davranmıştır. Bu kongreler, Kanun-i Esasi çerçevesiyle sınırlı bir kurallılık anlayışını aşarak egemenlik yetkisine dair uygulamalara girişecek ve genel kurallar koyacaktır.35 Kongreler Osmanlı Devleti’ne ve padişaha sadakat içerisinde olduklarını söylem olarak belirtmelerine rağmen, o zamana kadar Tanrı’ya ya da Tanrı’nın yer yüzündeki temsilcisine ait olan egemenlik hakkını fiilen ellerine almış bulunmaktadır.36 Tüm bu tespitlere karşılık Sezgin, Millî Mücadele dönemindeki muhafazakâr ve devrimci grupların her ikisinin de hakimiyet-i milliye kavramını kullandığını, bu kavramının bu iki grup açısından bir uzlaşı noktası olduğunu belirtmektedir.37 Yazara göre, muhafazakârlar ile devrimcilerin hakimiyeti milliye kavramından anladıkları farklıdır. Mustafa Kemal ve taraftarları nazarında hakimiyeti milliye, öngördükleri yeni iktidarın hukuksal dayanağıyken; muhafazakârlar için ise hilafet ve saltanat makamının korunmasının garantisidir.38 Milli egemenlik ilkesinin Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçişinden önce yerel kongre iktidarları tarafından savunulmaya başladığı tarihsel bir gerçeklik olmakla birlikte Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919’da Anadolu’ya geçmesi ve adım adım milli mücadelenin önderi konumuna yerleşmesi, ulusal egemenlik anlayışının tam anlamıyla hayata geçmesini sağlamıştır. Nitekim Erzurum ve Sivas Kongreleri ile birlikte milli egemenlik kavramının daha açık bir şekilde vurgulandığı görülmektedir.39 Yerel kongreleri ulusal çapta birleştirmeyi ve İstanbul’dan bağımsız yeni bir kurucu meclis ve ardından da yeni bir modern devlet kurmayı hedefleyen Mustafa Kemal’in egemenlik anlayışının ne olduğu sorusu bu kapsamda özel bir anlam kazanmaktadır. III. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN EGEMENLIK ANLAYIŞI II. Abdülhamit’in Meclis-i Mebusan’ı tatile göndererek iktidarını mutlaklaştırdığı bir istibdat rejiminde siyasi fikirleri oluşmaya başlayan Mustafa Kemal Atatürk, Genç Osmanlılar’ın düşüncelerinden ve İttihat 35 Ozan Erözden, 100. Yılında Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Anayasal Mirası 19212021, Anayasa Hukuku Araştırmaları Derneği Yayınları, İstanbul 2021, s. 172. 36 Tanör, Yerel Kongrelerde Milli Egemenlik Düşüncesi, s. 95. 37 Sezgin, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, s. 22. 38 Sezgin, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, s. 23. 39 Turan, Milli Egemenlik Düşüncesinin Türk Düşün Yaşamına Girmesi ve Yerel Kongrelere Yansıması, s. 113.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1