12 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları ve Terakki Cemiyeti’nin hürriyet yanlısı hareketlerinden etkilenmiştir. Osmanlı ordusunun peş peşe aldığı yenilgiler sonrasında kurulan ve geleneksel eğitim yerine çağdaş bir eğitim modelini izlemek zorunda kalan okullardan birisi olan Harbiye’den mezun olan Mustafa Kemal, Aydınlanma Çağı’nın düşünürlerinin fikirlerini biliyordu. Yine bu dönemde Mustafa Kemal, 1789 Haziran`ında Fransa’da yaşanan devrimi inceliyor, Fransız Devrimi’ne öncülük eden siyasal fikirleri araştırıyordu.40 Nitekim ileriki yıllarda gerçekleştirilmesine öncülük edeceği Türk Devrimi için, Fransız Devrimi’nin açtığı yolu izlediğini yine kendisi söyleyecektir.41 1906 yılında Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’nin Selanik şubesinin açılışında konuşan Mustafa Kemal’in “milleti hâkim kılma” kavramını kullandığı görülmektedir: “Padişah zevk ve saltanatına düşkün, her zilleti irtikâp edecek menfur bir şahsiyettir. Millet zulüm ve istibdat altında mahvoluyor. Hürriyet olmayan bir memlekette ölüm ve izmihlal vardır. Her terakkinin ve kurtuluşun anası hürriyettir. Tarih bugün biz evlâtlarına bazı büyük vazifeler tahmil ediyor. Ben Suriye’de bir cemiyet kurdum. İstibdat ile mücadeleye başladık. Buraya da bu cemiyetin esasını kurmağa geldim. Şimdilik gizli çalışmak ve teşkilâtı taazzuv ettirmek zarurîdir. Sizden fedakârlıklar bekliyorum. Kahhar bir istibdada karşı ancak ihtilâl ile cevap vermek ve köhneleşmiş olan çürük idareyi yıkmak, milleti hâkim kılmak, hulâsa vatanı kurtarmak için sizi vazifeye davet ediyorum”.42 19 Mayıs 1919’da Anadolu’daki direniş hareketlerine katılmak amacıyla Sivas’a geçen Mustafa Kemal, 22 Mayıs 1919 tarihinde İstanbul’a gönderdiği raporda “Millet, millî hâkimiyet esasını ve Türk Milliyetçiliğini kabul etmiştir. Bunun için çalışacaktır” diyerek kurtuluş mücadelesine katılacağını ve mili egemenliğin sağlanması için mücadele edeceğinin sinyallerini vermiştir.43 21-22 Haziran 1919 tarihlerinde yayımlanan Amaya Genelgesi’nde de vatanın bütünlüğünün, milletin bağımsızlığının tehlikede olduğu, merkezi hükümetin üzeri40 Murat Köylü, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Ulus Devleti, Egemenlik ve Bağımsızlık Anlayışlarına Fransız İhtilali Fikir Akımlarının Etkileri”, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2019, C. 5, S. 1, s. 117. 41 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Divan Yayıncılık, 2006, s. 480. 42 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s. 244. 43 Deniz Güner, Atatürk’ün Milli Egemenlik Anlayışı, in: Milli Egemenlik ve Demokrasi (Ed. Celalettin Vatandaş, Sezai Öztaş, Miray Özden.), TBMM Basımevi, 2022, s. 75.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1