248 Tarımsal Üretim Modeli ve Tarımsal Üretim Sözleşmesi ahhüt ederken, sözleşmenin karşı tarafı, ürünü belirli fiyattan satın almayı garanti eder yine üretim faaliyetleri için gerekli girdi, teknik bilgi ve hizmetleri sağlama borcu altına girer.3 Tarımsal üretim modeli,4 tarımın endüstrileştirilmesini de beraberinde getirmiştir.5 Anılan model üretici, toptancı, işleyici, perakendeci, paketleyici, üretici organizasyonları gibi kurumlar arasındaki sözlü ve yazılı anlaşmalarla şekillenir.6 Bu hususta dikey bütünleşmelerin rolü büyüktür.7 Dikey anlaşmalar, tarımsal üretici, firma ile ticaret kesimi arasında gerçekleşir.8 B. Ülkemizde Tarımsal üretim modelinin ülkemizde neo-liberal politikaların yükselişe geçtiği 1980’li yıllarda ortaya çıktığı kabul edilir. Her türlü devlet müdahalesini reddeden neo-liberal politikaların bir etkisi olarak geleneksel üretim biçimlerinde yapısal bir değişikliğe gidilmiştir.9 Tarımsal üretim modelinde işletici şirketler, üretim sürecinin denetimini, kalite ve zamanlamayı garanti eder ve piyasa değişimlerine uyum sağlayarak büyüme ve ürün çeşitliliğinin artmasına yardımcı olurlar.10 Bu yönüyle tarımsal üretim modelinin ülkemiz gibi küçük tarım işletme3 Kılıç/Bor, s. 106. 4 Doktrinde sözleşmeli tarımın üç uygulama biçimi olduğu kabul edilir. “Piyasa karşılığı anlaşma” olarak adlandırılan ilk modelde alıcı ve satıcı, gelecekteki alış ve satışın koşullarına karar verir. “Kaynak karşılığı anlaşma” adı verilen ikinci modelde, taraflar arasındaki pazarlama anlaşmasının yanı sıra, satıcı, arazinin hazırlanması ve teknik danışmanlık sağlamayı taahhüt eder. “Yönetim belirtimi” olarak adlandırılan üçüncü modelde, üretici örgütlenen üretim yöntemini, girdi kullanım sistemleri ile hasat zamanını ve biçimini izlemeyi kabul eder: Kılıç/Bor, s. 106. 5 Kılıç/Bor, s. 104. 6 Aydın, s. Kılıç/Bor, s. 105. 7 Aydın, s. 95; Kılıç/Bor, s. 104; Özgür Teoman/N. Barış Tartıcı, “Türkiye Tarımında Sözleşmeli Üreticilik-Kapitalist Dönüşümde Bir Halka Olabilir Mi?” Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 30, S. 2, 2012, s.172 Dikey bütünleşme veya entegrasyon (vertical integration), herhangi bir mal veya hizmetin üretiminden satışına kadar farklı aşamalarında çalışan işletmeler arasında yapılan birleşmelerdir.; Ahmet Özçelik/ Ahmet Turan/Harun Tanrıvermiş, “Türkiye’de Tarımın Pazara Entegrasyonunda Sözleşmeli Tarım ve Bu Modelin Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı ile Gelir Üzerine Etkileri”, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1999, s. 6. 8 Aydın, s. 95; Kılıç/Bor, s. 104; Teoman/Tartıcı, s. 172. 9 Aktaş/Altıok/Songur, s. 56; Kılıç/Bor, s. 103; Teoman/ Tartıcı, s.171. 10 Kılıç/Bor, s. 107; Teoman/Tartıcı, s. 173.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1