256 Tarımsal Üretim Modeli ve Tarımsal Üretim Sözleşmesi ğü mü yoksa yan edim yükümlülüğü mü olduğunun tespiti önem taşır. Tarımsal üretim sözleşmesinde üretici, sözleşme konusu ürünün yetiştirilmesinden ve sözü edilen ürünlerin zilyetliğinin devrinden sorumludur. Alıcı ise ürünün bedelini ödemek, zilyetliğini devralmak, üretimin yapılması için gerekli girdi ve avansları sağlamak borcu altındadır. Tarımsal üretim sözleşmesinde kural olarak ürünün seçimi üreticiye aittir (TK m.13/b). Üretici seçtiği ürünü alıcının ihtiyaç ve istekleri doğrultusunda üretir. Tarım Kanunu’nun 13. maddesinin “b” bendinde ürünü belirleme hakkının üreticide olduğu belirtilmekle birlikte hükmün devamında bu hususun istisnalarına yer verilmiştir. Anılan hüküm şu şekildedir: “Sözleşmeli üretimde irade serbestisi esastır. Ancak salgın hastalıklar, tarım ürünleri ticaretinde yaşanan gelişmeler karşısında arz güvenliğinin sağlanması, tarımsal üretimin iç veya dış talebe uygun olarak ayarlanması veya bitki ve hayvan sağlığının korunması amacıyla, ihtiyaç halinde Bakanlık tarafından belirlenen ürün veya ürün grupları bu madde kapsamında sözleşmeli olarak üretilir. Bakanlık tarafından tarımsal üretim sözleşmesine konu olan ürünlerin belirlenmesi anılan hükümde sayılanlarla sınırlıdır”. Tarımsal üretim sözleşmesinde nitelikli satış sözleşmesinden farklı olarak, üretici malların üretilmesi ve zilyetliğin devrinden sorumludur. Üretici için öngörülmüş olan her iki edim yükümlülüğü de asli edim yükümlülüğü niteliğindedir. Asli edim yükümleri bir sözleşmenin tipini veren, sözleşmenin asgari içeriğini oluşturan yükümlerdir.28 Sözleşmede çoğu zaman asli edim yükümlerinin yanı sıra yan edim yükümleri de yer alır. Yan edim yükümleri, asli edim yükümlülüğünden bağımsız amaç taşıyan ancak yine de asli edim yükümlülüğü ile fonksiyonel bir bağı bulunan edim yükümleridir.29 Yan edim yüküm28 Antalya, s. 61; Eren, Genel Hükümler, s. 32; Fikentscher /Heinemann, s. 26; Andreas Furrer/ Markus Muller Chen, Bilgehan Çetiner, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2021, s. 24; Gümüş, Genel Hükümler, s. 45; Kılıçoğlu, Genel Hükümler, s. 43; Rona Serozan, “Culpa in Contrehendo, Akdin Müspet İhlali, Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Kurumlarının Ortak Temeli: Edim Yükümünden Bağımsız Borç İlişkileri”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 2 S. 3, 1968, s. 117; Schmidt, s. 25; Schlechtriem, s, 71; Henning Wenzel, Schuldrecht Besonderer Teil I, 3. Baskı, Rolf Schmidt Verlag, 2004, s. 17. 29 Antalya, s. 62; Eren, Genel Hükümler, s. 33; Furrer/Muller Chen/Çetiner, s. 24; Gümüş, Genel Hükümler, s. 47; Kılıçoğlu, Genel Hükümler, s. 44; Schmidt, 26; Schlechtriem, s, 71; Serozan, s. 118.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1