267 TBB Dergisi 2023 (169) Hayriye ŞEN DOĞRAMACI etmeden önce, ifası gereken edimin zarar görmesi veya yok olmasını ifade eder. Bu zarar görme veya yok olmanın mutlaka mücbir sebepten kaynaklanması gerekmez, hasara neden olan olaylar değişiklik gösterebilir48. Böyle olmakla birlikte tarımsal üretimde risk faktörlerindeki belirsizlikler nedeniyle hasarın çoğu zaman mücbir sebepten kaynaklandığı görülür. Hasara mücbir sebep teşkil eden bir halin sebebiyet vermesi durumunda taraflar anlaşarak alıcının ve üreticinin zararının hangi oranda karşılanacağını kararlaştırmış ve bu hususa sözleşmede yer vermiş olabilirler. Böyle bir durumda zararın tazmini bakımından sözleşmede belirtilen miktar esas alınır. Tarımsal üretim sözleşmesinin konusunu tür borcu oluşturur. Tür borcu söz konusu olduğunda hasarın geçişi bakımından “nevi telef olmaz” prensibini göz ardı etmemek gerekir.49 Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde sözleşmenin konusunu tür borcu bir şey oluşturduğunda maddi edim hasarı satıcıdadır. Alıcı asli edimi veya onun yerine geçen tali edimi talep edebilir. Bu olasılıkta maddi edim hasarı satıcı da olduğundan bedel hasarından söz edilmez. Buradan hareketle taraflar tarımsal üretim sözleşmesinde hasarın geçişine ilişkin bir kural belirlerken bu hususu göz önünde bulundurmalıdır. G. Tarımsal Üretim Sözleşmesinde Ceza Koşulu Tarımsal üretim sözleşmesinde taraflardan her biri için edimlerin zamanında ve gereği gibi ifa edilmesi önem taşır. Üreticileri tarımsal üretim modeline yönelten hususlardan biri, gelecekte üretilmesi planlanan ürünlerin satın alınacağı garantisidir.50 Sözleşmelerde yer alan ceza koşulu borcun gereği gibi ifasını sağlamayı amaçlar.51 Ceza koşulu TBK m. 179-182 arasında düzenlenmiştir. 48 Kılıçoğlu, Özel Hükümler, s. 52. 49 Aral/Ayrancı, s. 118; Gümüş, Özel Hükümler, s. 30; Serozan/Baysal/Sanlı, s. 157. 50 Ürünlerin satın alınacağına ilişkin garanti içeren bir hükme yürürlükteki Tarım Kanunu’nda ve ilgili yönetmelikte yer verilmemiştir. Önceki Yönetmeliğin 5. maddesinin 4. fıkrasının “c” bendinde ise şu hükme yer verilmiştir: “Sözleşme ile belirlenen miktarın yalnızca alıcıya satılabileceği ve alıcının sözleşmeye uygun olarak belirtilen ürünü önceden belirlenen zaman takvimine uygun olarak satın almak zorunda olduğu” ifadesine sözleşmede yer verilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. 51 Furrer/Muller-Chen/Çetiner, 657; Kılıçoğlu, Genel Hükümler, s. 991; Larenz/ Wolf, s. 203; Schlechtriem, s. 221.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1