268 Tarımsal Üretim Modeli ve Tarımsal Üretim Sözleşmesi TBK m. 179/I ve II ‘de iki farklı ceza koşulu hüküm altına alınmıştır. Anılan hükme göre, “Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklı ya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir. Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir”. İlk fıkrada seçimlik ceza koşulu ikinci fıkrada ise ifaya eklenen ceza koşulu hüküm altına alınmıştır. Ancak kanun hükmü emredici nitelikte değildir. Taraflar, borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde ceza koşulunun, seçimlik ceza koşulu yerine ifaya eklenen ceza koşulu şeklinde olacağını kararlaştırabilirler. Yine bunun tam tersi de mümkündür. Taraflar borcun belirlenen zaman ve yerde ifa edilmemesi hali için ceza koşulunu kanundakinin aksine seçimlik ceza koşulu şeklinde kararlaştırabilirler. Sözleşmede ceza koşuluna yer verilip verilmeyeceğine ve miktarına taraflar kendi iradeleriyle karar verirler,52 yine bunun gibi ceza koşulunun türüne de taraflar serbestçe karar verir. Bu haliyle ceza koşulu, koşula bağlı yan edim yükümlülüğü şeklinde nitelendirilir.53 Tarımsal üretim sözleşmelerinde ceza koşuluna hangi durumlarda yer verileceği ve bunun miktarı Tarım Kanunu’nun 13. maddesinin “d” bendinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre, “tarımsal üretim sözleşmelerinde belirtilen mücbir sebepler haricinde sözleşme kapsamında üretilen ürünün alımından veya satımından vazgeçen üretici ya da alıcılar için ceza koşulu belirlenir. Ceza koşulu, alımından ya da satımından kaçınılan ürün miktarının sözleşmedeki bedelinin yüzde yirmisinden az ve yüzde ellisinden fazla olamaz. Et ve Süt Kurumunun taraf olduğu sözleşmelerde üretici için ceza koşulu bu bentte yer alan alt sınırdan daha az olarak belirlenebilir veya ceza koşuluna yer verilmeyebilir”. Aynı hükme Yönetmeliğin 13. maddesinin 2. fıkrasında yer verilmiştir. Anılan hükme göre taraflardan birinin ürünün alımından veya satımından kaçınması halinde ceza koşuluna başvurulacağı ifade edilmiştir. O halde ceza koşulu yalnızca borcun hiç ifa edilmemesi hali 52 Eren, s. 1323; Gümüş, Genel Hükümler, s. 1030; Larenz/Wolf, s. 203; Schlechtriem, s. 221. 53 Eren, s. 1324; Gümüş, Genel Hükümler, s. 1031; Kılıçoğlu, Genel Hükümler, s. 994; Schlechtriem, s. 221.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1