18 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları Atatürk’ün Çankaya’daki özel kütüphanesinde bir tek Rousseau kitabı vardır ve Millî Kütüphane’nin eski genel müdürü Dr. Müjgân Cumbur, kataloğun hazırlanması sırasında Sayın Prof. Afet İnan’ın kendisine işaretlerin kısmen kendisinin olduğunu aktardığını belirtmektedir. Bu sebeple her iki yazara göre de Mustafa Kemal’in Rousseau’nun kitabını okumuş olup olmadığı da kuşkuludur.59 Bu iddialara karşılık Orhan’a göre, Atatürk’ün Rousseau ve kuvvetler ayrılığına dair sözlerini irticalen yapmış olması ve 1921’de Montesquieu diyeceği yerde yanlışlıkla Rousseau’nun ismini zikretmiş olması pek makul değildir.60 Nitekim Atatürk’ün bu konuşmasının birçok yerinde Rousseau’nun Toplumsal Sözleşme adlı kitabındaki bazı açıklamalarını kullandığı görülmektedir.61 Bununla birlikte Mustafa Kemal’in Rousseau’nun fikirlerini de içeren başka kitapları okuduğu bilinmektedir. Bunlardan birisi İsmail Hakkı Babanzade’nin Hukuk-i Esasiye (1913) kitabıdır.62 Mustafa Kemal’in Hukuki Esasiye kitabının kuvvetler birliğini anlatan bölümlerini kenarına onayladığını belirten işaretler, kuvvetler ayrılığını savunan bölümlerini ise soru işaretleri ve eleştirel notlar koyarak okuduğu da bilinmektedir.63 Ayrıca yine Maurice Hauriou’nun Anayasa Hukuku ve İdare Hukuku ve Kamu Hukuku kitabı ile Adhémar Esmein’in Fransız ve Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunun Temel Unsurları kitaplarını okuduğu da bilinmektedir.64 Toprak’a göre Mustafa Kemal, söz konuşu konuşmada yanılgıya düşmemiştir. Toprak, Mustafa Kemal’in “istibdat-ı müstebide”ye karşı tek çözümün güçler birliği nazariyesi olduğunu 59 Mete Tunçay, “Atatürk Konusunda Yanıtlara Yanıt”, Toplum ve Bilim, 1980, S. 9-10, s. 128; Levent Köker, Atatürk’ün Tercihi “Kuvvetler Birliği”, Elhak Rousseau’nun da Öyle! O Zaman Atatürk Otomatikman Rousseaucu mu oluyor?, bkz. https://birikimdergisi.com/guncel/10480/ataturkun-tercihi-kuvvetlerbirligi-elhak-rousseaunun-da-oyle-o-zaman-ataturk-otomatikman-rousseaucumu-oluyor#_ftnref4. (Erişim Tarihi: 15.08.2023). 60 Özgüç Orhan, Türkiye’de Rousseau Algısına Eleştirel Bir Bakış: Atatürk Rousseau’dan Etkilenmiş miydi?, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, S. 17, , s. 229. 61 Orhan, Türkiye’de Rousseau Algısına Eleştirel Bir Bakış: Atatürk Rousseau’dan Etkilenmiş miydi?, s. 230. 62 Akt. Orhan, s. 227. 63 Taha Akyol, Cumhurbaşkanı ama Nasıl? Bkz. https://www.hurriyet.com.tr/ cumhurbaskani-ama-nasil-20725080 (Erişim Tarihi: 18.08.2023). 64 Şirin, Atatürk Rousseau’cu muydu? https://kisadalga.net/haber/detay/ataturkrousseaucu-muydu_49216 (Erişim Tarihi: 15.08.2023).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1