19 TBB Dergisi 2023 (169) Osman Korkut KANADOĞLU - Canberk GÜMÜŞ - Battal Niyazi ŞAHIN ve Rousseau’nun da bu nazariyeyi kurmaya çabalayan bir filozof olduğunu söylediğini belirmektedir.65 Mustafa Kemal, Ocak 1923’te çıktığı Batı Anadolu gezisinde sarfetmiş olduğu sözlerle de kuvvetler birliğini savunmaya devam etmiştir. TBMM hükümetinin bilinen hükümet biçimlerinden (mutlakiyet, meşrutiyet, cumhuriyet) hiçbirine benzemediğini ve onlardan daha üstün olduğunu belirterek “Onların dayandığı esas kuvvetlerin ayrılması, kuvvetlerin denkleştirilmesi nazariyesidir. Halbuki bizim hükümetimiz kuvvetlerin birleştirilmesi esasına göre kurulmuş bir hükümettir.” demiştir.66 Atatürk’ün Rousseau ile benzer bakış açılarına sahip olduğu görülen konulardan bir diğeri de özgürlüğe ilişkindir. Rousseau ve Atatürk, egemenliğin halk veya ulusta olabilmesi için bireylerin özgür olmaları gerektiği konusunda benzer düşüncelere sahiptir.67 Mustafa Kemal’in Medeni Bilgiler kitabının hürriyet bölümünde yer verilen şu ifadeleri, toplum sözleşmesi kuramını çağrıştırmaktadır: “Türkler, demokrat, hür ve mes’ul insanlardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucuları ve sahipleri bizzat kendileridir. Türk ferdi hürriyetlerinden ve menfaatlerinden Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda olduğu kadarını cumhuriyete bırakmıştır. Cumhuriyet, ferdin, ona bıraktığı bir kısım hürriyeti, ferdin ve Türk milletinin dahilde hürriyetini ve hariçte istiklalini temin için kullanır.”68 Doğan’a göre Atatürk’ün bu düşünceleri Rousseau’nun “her kişi toplum sözleşmesiyle, mallarının, özgürlüğünün, yalnız toplulukça önemli olan parçasından vazgeçer” görüşünün yansımasıdır.69 Bununla birlikte Atatürk’ün özgürlük anlayışı ile Fransız Yurttaş ve İnsan Hakları bildirgesinin özgürlüğe yaklaşımı da ta65 Zafer Toprak, Atatürk ve Rousseau: Levent Köker’e Cevap, https://birikimdergisi.com/guncel/10526/ataturk-ve-rousseau-levent-koker-e-cevap (Erişim Tarihi: 15.08.2023). 66 Borak’tan akt. Orhan, Türkiye’de Rousseau Algısına Eleştirel Bir Bakış: Atatürk Rousseau’dan Etkilenmiş miydi?, s. 227. Atatürk’ün kuvvetler birliği sisteminin olumluluğuna inandığına dair bkz. Arsel, Şeriat Devleti’nden Laik Cumhuriyet’e, s. 698. 67 F. H. Burak Erdenir, Mustafa Kemal Atatürk ve J.J. Rousseau’nun Fikirlerinin Karşılaştırılması, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Mart 1998, C. 14, S. 40, s. 288. 68 Akt, Oğuz Kaan Doğan, Türk Anayasa Hukukunda Cumhuriyetçilik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2023, s. 294. 69 Doğan, Türk Anayasa Hukukunda Cumhuriyetçilik İlkesi, s. 294.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1