22 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları Bunun için Meclisler belli ve sınırlı bir süreden sonra yenilenir. Bu sayede milli egemenlik daha emin esaslara ve şartlara bağlanmış olur”.78 Rousseau ve Atatürk arasındaki bu benzer yaklaşımlara karşılık Mustafa Kemal’in halk egemenliği ilkesine aykırı görülebilecek fikirleri de bulunmaktadır. Halk egemenliği anlayışı halkın kanun teklifi ya da onayı gibi araçlarla yasa yapım süreçlerine doğrudan katılımının sağlanmasını amaçlar. Bu yönüyle halk egemenliği iki dereceli seçim sistemini dışlamaktadır. Buna karşılık Mustafa Kemal açısından ise öncelik, halkın karar verme mekanizmalarına katılımından çok devrimci bir program çerçevesinde tüm toplumun aydınlatılmasıdır. “Fertler mütefekkir olmadıkça, kütleler istenilen istikamete, herkes tarafından iyi veya fena istikametlere sevk olunabilirler. Kendini tahlis edebilmek için her ferdin mukadderatıyla bizzat alâkadar olması lâzımdır. Aşağıdan yukarıya, temelden çatıya doğru yükselen böyle bir müessese elbette rasin olur. Şüphe yok, her işin başlangıcında aşağıdan yukarıya doğru olmaktan ziyade yukarıdan aşağı olması zarureti vardır”.79 Mustafa Kemal’e göre halkın bilgi ve eğitimi belli bir düzeye yükseldiği vakit “hakimiyet bilakaydüşart millete ait olacaktır,80 bu doğrultuda bir çağdaş toplum kurulana dek halkın doğrudan doğruya siyasi katılım mekanizmalarına sahip olmaması bir sorun teşkil etmeyecektir. O’na göre devrim yolunda devam etmeden milletin gerçekten egemen olmayacağı ortadadır.81 Nitekim I. Meclis döneminde Mesut Bey’in halkın kanun teklifi ve onayının tanınması yönünde sunmuş olduğu kanun teklifleri reddedilecektir.82 Tanör’e göre Mustafa Kemal’in ideal gördüğü biçim doğrudan demokrasi olsa da bu noktadaki son seçimi, temsili demokrasidir.83 Nitekim Atatürk, Rousseau’nun egemenliği yurttaşlar arasında eşit paylara bölüştüren 78 Akt. Turhan Feyzioğlu, Türk Millî Mücadelesinin ve Atatürkçülüğün Temel İlkelerinden Biri olarak Millet Egemenliği, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1988, s. 56. 79 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s. 249. 80 Akt. F.H. Burak Erdenir, Mustafa Kemal Atatürk ve J.J. Rousseau’nun Fikirlerinin Karşılaştırılması, s. 291. 81 Bülent Tanör, Kurtuluş – Kuruluş, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2019, s. 194. 82 Şirin, Meclis Hükümeti, s. 36. 83 Bülent Tanör, Anayasal Gelişme Tezleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018, s. 26.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1