32 Atatürk’ün Egemenlik Anlayışı ve Egemenlik Anlayışlarının Türk Anayasalarına Yansımaları 1921 Anayasası döneminde meclis hükümeti sisteminden sapma teşkil eden gelişmeler egemenliğin kullanımında yürütmenin yasamaya karşı güçlenmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Anayasa’da yürütme kuvvetinin ve yasama yetkisinin Mecliste toplandığı öngörülmüşse de yürütme kuvvetini kullanan İcra Vekilleri Heyeti ve sonradan ihdas edilen Cumhurbaşkanlığı kurumu, Meclis içinde güçlenen bir yön çizmiştir. Bu durum 1924 Anayasası’na geçişte değişimin temelini ortaya koyar. Bu değişimin egemenliğin kullanımına etkisi aşağıda 1924 Anayasası bağlamında değerlendirilecektir. 1921 Anayasası bahsini bitirmeden önce bu Anayasa’da öngörülen egemenlik anlayışının sonraki Anayasaların yorumuna etkisine de kısaca değinilebilir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere milli egemenlik ilkesinin ilk defa 1921 Anayasası’nda kullanılması teokratik egemenlik anlayışından demokratik/milli egemenlik anlayışına geçişte bir dönüm noktasıdır. Devleti kurucu nitelikteki 1921 Anayasası’nın yapıldığı dönemdeki tarihsel bağlamla birlikte egemenlik anlayışının ileride yine milli egemenlik anlayışını benimseyen 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının yorumunda da referans olarak alınması gerekmektedir. Zira tarihsel bağlam anayasalar için iki işlev görür. Birincisi, tarih bir yönüyle geçmiş içerisinde anayasanın konumunu anlamayı sağlar ve anayasanın yorumcusuna hizmet eder. İkincisi anayasaların ulaştıkları noktada performans kriterini teşkil eder.118 2. 1924 Anayasası’nda Egemenlik Anlayışı Cumhuriyetin ilanından sonra oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçildikten hemen sonra, 1921 Anayasası’nın eksikliğini gidermeye ve anayasal sorunların çözümüne yönelik yeni bir anayasa yapma ihtiyacı duymuştur. Osmanlı-Türk Anayasalarında anayasanın üstünlüğü ilkesi ilk defa 1924 Anayasası’nın 103. maddesinde yer almıştır: “Teşkilât-ı Esasîye Kanununun hiçbir maddesi, hiçbir sebep ve bahane ile ihmal ve tatil olunamaz. Hiçbir kanun Teşkilât-ı Esasîye Kanununa münafi olamaz”. Katı bir anayasa olan 1924 Anayasası, 1921 Anayasası’nın be118 Oya Boyar, Anayasal Yoruma Giriş, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021, s. 14.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1