561 TBB Dergisi 2023 (169) Halim Alperen ÇITAK Platform ekonomisinde ise çok sayıda insan; kâh üretici, kâh tedarikçi, kâh satıcı sıfatıyla hareket eder. Kendiliğinden / spontane biçimde oluşan söz konusu insan topluluklarının nitelendirilmesi de mümkün değildir. Bu durum, hukukî yükümlülükler bakımından, geleneksel şekilde faaliyet gösteren aktörlerle dijital platformlar arasında bir asimetriye de yol açmaktadır. Geleneksel-sınai ekonomide idarî kamu hizmetleri kapsamında gerçekleştirilen denetimin ve tahsilat işlemlerinin muhatabı, merkezî-hiyerarşik yapılardır. Söz konusu denetim ve tahsilat mekanizmalarının, platform ekonomisinde ortaya çıkan eşitler-arası / denkler-arası (de pair à pair) etkinliklere nasıl uyarlanacağı, raporda dikkat çekilen başka bir tartışma konusudur.61 Yukarıda incelenen 2014 tarihli yıllık raporun işaret ettiği hukukun mülkîliğine ilişkin sorunlar da, burada tekraren gündeme getirilmektedir.62 Dijital platformlar, ücretli çalışmayı tamamen ortadan kaldıramamıştır. Bununla birlikte, meslekî faaliyetin ağırlık merkezini ücretli çalışmadan atipik istihdama tedrici olarak kaydıran hâlihazırdaki eğilimi hızlandırmıştır. Geleneksel-sınai ekonomi için tasarlanan yürürlükteki hukuk düzeninde, ücretli çalışma ile bağımsız çalışma (serbest meslek) arasında bir ikilik vardır. Conseil d’État’a göre artık fazlasıyla radikal hale gelen bu ikiliğin aşılması gerekmektedir. Fransa’da ve diğer birçok Avrupa ülkesinde dijital platformlar kapsamında çalışanlar, yargı yoluna giderek, kendilerinin bağımsız çalışan (serbest meslek erbabı) olarak değil, işçi olarak nitelendirilmelerini talep etmektedir. Böyle bir yeniden-nitelendirme yaparak söz konusu ilişkiye iş hukukunu uygulamanın hem dijital platformlar hem de bu platformlar kapsamında çalışanlar açısından ciddi sonuçları vardır. Zira dijital platformların yarattığı ekonomik model, iş hukukunun mevcut haline zaten temelden aykırıdır. Fransa’da bugüne dek iş ve sosyal güvenlik mevzuatında bazı değişiklikler yapılmış, ancak bunlar da doğal sınırlarına ulaşmıştır. Conseil d’État, dijital platformları tamamen yasadışı ilan etmenin gerçekçi bir fikir olmadığı kanaatindedir. Rapora göre platform çalışanlarına özgü bir statü yaratılması veya gerçekleştirilen faaliyetin niteliğinden / statüsünden ziyade tek tek çalışan kişilere ve onların meslekî kariyerine odaklanan bir sosyal güvenlik sisteminin tasarlanması daha yerinde bir çözüm olacaktır.63 61 Conseil d’État, Ubérisation, s. 76-81. 62 Conseil d’État, Ubérisation, s. 82-83. 63 Conseil d’État, Ubérisation, s. 84-89.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1